تصويري از نخستين فانتوم نيروي هوايي ايران به شماره سريال 601 - 3
در سال 1973، ايران تعداد 177 فروند فانتوم F-4E و 16 فروند هواپيماي شناسايي فانتوم RF-4E سفارش داده شدند كه تمامي اين سفارشات، تا پايان سال 1977 تحويل گشتند. به همراه اين خريدها، تعداد قابل توجهي از هواپيماهاي معروف به «فانتومهاي ناشناس» يا «دم‌سفيد» نوع RF-4E از موجودي نيروي هوايي ايالات متحده براي نيروي هوايي ايران فرستاده شدند تا به سرعت جايگزين آنهايي شوند كه حين ماموريتهاي مخفيانهء جاسوسي مشترك انجام شده به وسيلهء پرسنل نيروي هوايي ايران و آمريكا بر فراز اتحاد شوروي، سرنگون شده‌اند.
پرواز فرميشن تعداد 16 فروند جنگنده فانتوم F-4D در حضور شاه فقيد ايران (1348)
همچنين تعدادي از جنگنده‌هاي F-4E نيروي هوايي ايالات متحده به صورت اجاره به شرط تمليك يا ليزينگ در اختيار ايران قرار گرفته بودند تا امور اوليه آشنايي پرسنل با اين هواپيماها زودتر فراهم گردد. بيشتر اين هواپيماها به ايالات متحده بازگردانده شدند، اما دست كم براي دو نمونه اينطور نشد. به هر حال ايران تعداد 227 فانتوم D/E/R دريافت كرد اما 240 فروند مورد نياز بود. سفارش ديگر به تعداد 31 فروند F-4E و 16 فروند RF-4E نيز ارائه شده بود و پاره‌اي از اين هواپيماها ساخته شده بودند كه اين سفارش هيچگاه به طور كامل انجام نگرفت.
در كل ايراني‌ها F-4D هاي زير را تحت برنامه‌اي به نام Operation Peace Roll 1 دريافت نمودند:
14869 - 67 شماره جديد: 601 - 3 بعدها: 665 - 3 ، سپس: 6697 - 3
14870 - 67 شماره جديد: 602 - 3 (سرنگون شده در دسامبر 1968)
14871 - 67 شماره جديد: 603 – 3 (سرنگون شده در 25 سپتامبر 1969؛ سروان خلبان نیک فرجام و ستوان محسن چینی ساز نجات یافتند)
14872 - 67 شماره جديد: 604 - 3
14873 - 67 شماره جديد: 605 - 3 (سرنگون شده در 1971)
14874 - 67 شماره جديد: 606 - 3
14875 - 67 شماره جديد: 607 - 3
14876 - 67 شماره جديد: 608 – 3 (سرنگون شده در 16 ژوئن 1977)
14877 - 67 شماره جديد: 609 - 3
14878 - 67 شماره جديد: 610 - 3
14879 - 67 شماره جديد: 611 – 3 (در 29 سپتامبر 1980 برابر 7 مهر 1359 هدف موشک سام6 عراق قرار گرفته و سرنگون میشود)
14880 - 67 شماره جديد: 612 - 3
14881 - 67 شماره جديد: 613 – 3 (سرنگون شده در 28 سپتامبر 1969 به دلیل از کنترل خارج شدن و ورود به وضعیت چرخشی نامتعادل)
14882 - 67 شماره جديد: 614 – 3 (سرنگون شده در 2 ژوئن 1974 به خلبانی سروان صابونچی)
14883 - 67 شماره جديد: 615 - 3
14884 - 67 شماره جديد: 616 - 3
6904 - 68 شماره جديد: 617 - 3
6905 - 68 شماره جديد: 618 - 3
6905 - 68 شماره جديد: 619 - 3 (سرنگون شده در 30 ژانویه 1972 برابر 10 بهمن 1350؛ ستوان حسین نافعی و ستوان هادی محمودی به شهادت رسیدند)
مابقي فانتومها از 6910 - 68 شماره جديد: 620 - 3 تا 6919 - 68 شماره جديد: 632 - 3
در سال 1975، جنگنده‌هاي F-4D نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، با شماره‌بندي دوباره، از 665 - 3 تا 691 - 3 نام گرفتند. اگرچه بايد يادآوري نمود كه همزان يك فروند F-4E به شماره سريال 668 - 3 وجود داشت كه شماره سريالش با جنگندهء F-4D كه همين شماره را داشت، باعث سردرگمی گشته بود. اما سرانجام در ژانويه 1976، شماره‌بندي جديدي بنيان نهاده شد كه هر شماره با يك شماره تك رقمي به عنوان پيشوند آغاز شده، سپس يك شماره چهار رقمي به عنوان پسوند نوشته مي‌شد.
کیوان نورحقیقی و جواد فکوری
به تاريخ 16 آوريل 1974، فانتوم 601 - 3 به هنگام پرواز آزمايشي موسوم به چك ساليانهء ادوات از پايگاه هوايي مهرآباد تهران به سمت پايگاه هوايي شيراز به خلباني ستوانيكم كيوان نورحقيقي به همراه استادخلبان صندلي عقب سرگرد جواد فكوري، به هنگام نزديك شدن براي فرود در باند فرودگاه شيراز دچار نقص جدي در قسمت هيدروليك مي‌شود اما نورحقيقي با مهارت هواپيما را به سلامت فرود مي‌آورد.
در چارچوب همين شماره‌بندي، باقيماندهء جنگنده‌هاي F-4D با سريال‌بندي دوباره، از 6697 - 3 تا 6725 - 3 يا 6726 - 3 شماره‌گذاري گشتند. بدين ترتيب، نخستين F-4D كه به شماره 14869 - 67 شناخته مي‌شد، نخستين شماره‌گذاري جديد را دريافت نمود و تا امروز به نام 6697 - 3 شناخته مي‌شود؛ در حالي كه در شماره‌گذاري ساير جنگنده‌هاي F-4D، چنين ترتيبي بر اساس ورود به خدمت رعايت نگرديد. در واقع بر خلاف جهت معمول، در طي دهه 1980، جنگنده‌هاي عملياتي F-4D، دست كم دو بار مشمول شماره‌بندي جديد گشتند كه اين امر باعث سردرگمي حتا بين خدمهء آنها نيز شده بود و پيگيري وضعيت يك هواپيما را (برای کارشناسان خارجی) تقريبن غيرممكن مي‌ساخت.
شهیدان: ستوان هادی محمودی و ستوان حسین نافعی
در روز یکشنبه 30 ژانویه 1972 برابر 10 بهمن 1350، جنگنده F-4D به شماره 619 - 3 به خلبانی ستوان حسین نافعی و کمک ستوان هادی محمودی به هنگام انجام ماموریت شناسایی جادهای با سه فانتوم دیگر از شیراز به پرواز درمیآید. پرواز این چهار فانتوم میبایست با سرعت بسیار زیاد و کمترین ارتفاع بر روی جاده انجام می پذیرفت. در این پرواز آزمایشی، خلبانان باید با گردشهای پی در پی به سمت جنوب، همواره در پشت یک اتومبیل روی جاده قرار میگرفتند. به هنگام یک گردش تند، نوک بال سمت راست این فانتوم با زمین برخورد می کند و خدمه در حالتی که هواپیمای آسیب دیده هنوز پشت به زمین است، اجکت میکنند اما به دلیل اینکه کاناپی به سمت آسمان نبود هردو جان خود را از دست میدهند.
برنامه Operation Peace Roll 2
در سال 1969، ايران سفارش 32 فروند جنگنده F-4E را ارائه كرد و دريافت اين جنگنده‌ها از 30 مارس 1971 آغاز شد. اين هواپيماها كه همگي دريافت شدند، از 7711 - 69 شماره جديد: 633 - 3 تا 7742 - 69 شماره جديد: 664 - 3 شماره‌بندي بودند. فانتومهاي تحويلي به ايران، پيشآپيش توانايي پرتاب موشكهاي ماوريك (AGM-65 Maverick) را داشتند اما فاقد «لبه‌هاي هدايتگر گسترش يافته» موسوم به LEX بودند كه باعث بهبود فراوان مانورپذيري مي‌گشتند. اين لبه‌ها، در مرحلهء بعد بر روي فانتومها افزوده شدند و آن زماني بود كه زير نخستين تعميرات و بازبيني اساسي (اورهال) قرار گرفتند.
برنامه Operation Peace Roll 3
سومين دسته از فانتومهاي F-4E نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، در سال 1971 سفارش داده شدند. در كل تعداد 73 فروند فانتوم در قالب برنامه سوم تحويل شدند كه در نيروي هوايي ايالات متحده از شماره 1094 - 71 تا 1166 - 71 و 1519 - 73 تا 1554 - 73 سريال‌بندي شده بودند. اين جنگنده‌ها پيشآپيش داراي يكي از مجهزترين كابين‌هاي فانتوم به نام Mod.556 بودند، لبه‌هاي هدايتگر LEX داشتند و براي بهره‌گيري از موشكهاي توانمند ماوريك سازگاري كامل در آنها ايجاد شده بود. تعداد 49 فروند از اين دسته 73 فروندي، بعدها به سامانهء پيشرفته درخت جنگي APX-80 Combat Tree كه نوعي سيستم IFF يا شناسايي دوست از دشمن بود، مجهز شدند؛ اين 49 فروند همچنين داراي سيستم‌هاي ناوبري ديجيتال جديد بودند كه در زمان خود بي‌همتا به شمار مي‌آمدند.
برنامه Operation Peace Roll 4
سرانجام در سال 1972 (برابر 1350) آخرين دسته از فانتومهاي نيروي هوايي شاهنشاهي ايران سفارش داده شدند كه شامل 35 فروند F-4E با شماره سريالهاي آمريكايي 0222 - 75 تا 0257 - 75 بودند. آخرين هواپيما از اين دسته كه توانست وارد خدمت نيروي هوايي ايران شود، در واپسين روزهاي سال 1978 (دي 1357) تحويل شد. اما اين فانتومها، داراي يكي از بهترين پيكربندي‌ها نسبت به هواپيماهاي پيشين بودند. اين 35 فانتوم نسبت به زمان خود بسيار مجهز بودند و مي‌شود گفت در زمان خود، پيشرفته‌ترين شكاري بمب‌افكن صادراتي ايالات متحده محسوب مي‌گشتند. اين جنگنده‌ها داراي امكانات زير بودند:
* دوربين نشانه‌روي الكترواپتيكال پيشرفتهء ASX-1 موسوم به TISEO
* سيستم تشخيص دوست از دشمن (IFF) موسوم به درخت جنگي یا APX-80 Combat Tree
* سامانهء جديد ديجيتال ناوبري ARN-101
* طرح كابين وسيع و بهبود چيدمان سوئيچ‌ها و كليدها كه Mod.556 ناميده مي‌شد و در واقع چيزي همانند HOTAS امروزي محسوب مي‌گرديد.
طرح شماره‌بندي جنگنده‌هاي F-4E نيروي هوايي ايران از ژانويه 1976 بدين سو دقيقن روشن نيست. تنها مي‌دانيم هنگام تحويل اين فانتومها، شماره سريال آنها ابتدا يك پيشوند تك رقمي و سپس يك پسوند چهار رقمي بوده است و از محدودهء 6501 - 3 تا 6691 - 3 را دربرمي‌گرفته است. با اين حال، از بين 191 فانتوم تحويلي به ايران، تنها شمارهء 177 فروند شناخته شده است. گذشته از اين، گذر زمان، باعث كمرنگ شدن برخي از شماره‌ها گشته است. نتيجه اينكه امروزه مشخص شده كه چندين خلاء در بين ترتيب شماره‌ها وجود دارد. با دست كم چهار بار تغيير در شماره سريال جنگنده‌هاي F-4E از سال 1980 بدين سو، وضعيت دانسته‌هاي ما دربارهء اين فانتومها بسيار ضعيف ارزيابي مي‌شود. حتا اگر داده‌هاي موجود دربارهء برخي از نمونه‌ها به دليل شماره‌گذاري‌هاي گوناگون يا در جنگ ايران و عراق از دست رفته باشند، بدون حتا شماره‌گذاري مجدد (دست كم از 1976 بدين سو)، وضعيت هواپيماها با همين سريالهاي كنوني نيز بسيار نامشخص است.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر