از امروز ما باهم تاريخ ايران را ورق زديم

به قلم جاويدنام اعلاحضرت محمدرضا پهلوي

در سرتاسر این مدت همواره تنها به یک هدف فکر می‏کردم که نه فقط هرگز آن را پنهان ننموده‏ام بلکه بر عکس علنن درباره‏اش سخن گفته‏ام و آن هدف این بود که ایران را به ملتی متجدد مبدل سازم و نخست رفاه مادی ملتمان را به صورتی فراهم آورم که روی کره خاکی شایسته داشتن آن می‏باشند. تا 1953، دوازده سال می‏گذشت که برای بقای ایران جنگیده بودم؛ قصد داشتم 25 سال دیگر برای تامین بقا و پیشرفت کشور وقت صرف کنم و اینک مایلم مراحل اساسی این مبارزه را تشریح کنم. در سرتاسر این مدت همواره تنها به یک هدف فکر می‏کردم که نه فقط هرگز آن را پنهان ننموده‏ام بلکه بر عکس علنن درباره‏اش سخن گفته‏ام و آن هدف این بود که ایران را به ملتی متجدد مبدل سازم و نخست رفاه مادی ملتمان را به صورتی فراهم آورم که روی کره خاکی شایسته داشتن آن می‏باشند و در همان حال، آرمانهای اخلاقی و روحی آنان را تقویت و حفاظت کنم.

سخنرانی شاه فقيد پس از تصویب منشور انقلاب سفید (تهران، ۱۳۴۱)

نخستین هدفها
می‏دانستم که خواسته‏هایم با منافع نیرومند کسانی که حیاتشان به فقر و جهل مردم وابسته است در تضاد می‏باشد؛ ولی به رغم فشارهای خارجی و بی‏ایمانی و تخصیص نادرست منابع مالی عمومی و بی‏لیاقتی بعضی از حکومت‏هایمان، سرسختانه به تعقیب وظیفه‏ای که متعهد به آن بودم ادامه دادم. طی سی و هفت سال، هیچ چیز مرا از انجام وظیفه‏ام باز نداشت نه گلوله تپانچه و نه رگبار مسلسل. در سال 1943 با وجود جنگ جهانی که در جریان بود و با وجود مشکلات دردناکی که بر من و مردم ايران هجوم آورده بود تاکید کردم با توجه به موجبات واقعی و ریشه‏های بدبختی‏های عمیقمان باید به این پنج هدف برسیم:

* نان برای همه
* مسکن برای همه
* پوشاک برای همه
* بهداشت برای همه
* آموزش و پرورش برای همه

از تذکر این اهداف به دولتهایی که در پی هم آمدند و رفتند هرگز فروگذار نکردم و سرانجام ناچار شدم حصول این اهداف را با انقلاب سفید بر آنها تحمیل کنم. باید به خاطر داشت که تا تحولات 1960 من به جز فرماندهی کل قوا، قدرت قانونی دیگری نداشتم؛ به محض اینکه قدرت انحلال پارلمان را به دست آوردم، یعنی پس از سقوط مصدق، می‏توانستم مراقب باشم که دولتهای جدید و میهن پرستی سر کار بیایند. با تعقیب 5 هدف فوق، رفته‏رفته برنامه کامل‏تر و پرمحتواتری را طراحی کردم و در عین حال ضرروی‏ترین نیازها و واقعی‏ترین امکاناتمان را در نظر گرفتم. به این ترتیب بود که نوزده اصل انقلاب سفید، یکی پس از دیگری شکل گرفتند.

شاه فقيد، خبر اصلاحات و رفراندوم را به کنگره ملی کشاورزان می‌دهد. (تهران، ۱۳۴۱)

سرانجام تراز پرداخت ها متعادل شد
می‏دانیم که چرا نخستین برنامه هفت ساله ما که می‏بایست بین سالهای 1949 تا 1956 عملی گردد فروپاشید. ایران برای مصدق ویرانگر بهای گزافی پرداخت کرد. دومین برنامه هفت ساله که در سال 1954 آغاز شد حاوی بخشی از برنامه نخست بود و هزینة آن در حدود 70 میلیارد ریال - اندکی کمتر از یک میلیارد دلار- برآورد شده بود. در اصل برنامة دوم نیز می‏بایست از درآمد نفت تامین مالی بشود و لذا می‏بایست از منابع نفت و گازمان به نحو صحیحی بهره‏برداری کنیم و میان درآمد و هزینه تعادل برقرار شود. با وقوف بر این نکته، برای تحقق برنامه، به مدرنیزه کردن زیربنای کشاورزی اولویت داده بودم. به همین جهت ایجاد سدها و نیروگاه‏های هیدروالکتریک و شبکه کاملی از کانال‏های آبرسانی و کارخانه‏های تولید کود شیمیایی در اولویت قرار گرفتند؛ طول خط‌آهن ما تا سال 1975 سه برابر شد در همان سال ما 5000 کیلومتر راه آسفالته و 30000 کیلومتر جاده‏های درجه دو داشتیم. به علاوه اینها، 2400 کیلومتر از خطوط لوله سراسری ایران نیز مورد بهره‏برداری قرار گرفت. می‏شد گفت که ایران به یک کارگاه بزرگ ساختمانی تبدیل شده بود. در همان سال نه تنها دیگر کسری تراز پرداخت نداشتیم بلکه برای نخستین بار در تاریخ ایران جدید مازاد مثبتی هم در آن دیده می شد؛ ارزش صادراتمان 4 میلیارد ریال بیش از وارداتمان بود.

اصلاحات ساختاری
در کتاب انقلاب سفید چنین نوشته‏ام:
«ما شیوة اختناق افکار و سلب آزادی‏های فردی و اجتماعی را برای پیشرفت ظاهری خود برنگزیده‏ایم؛ به عکس آنچه ما به عنوان اصول کار خویش برای آینده در نظر گرفته‏ایم اصلاحات وسیع اجتماعی، سازندگی اقتصادی، توام با اقتصاد دموکراتیک، پیشرفتهای فرهنگی، همکاری بین‏المللی، احترام به معتقدات معنوی و به آزادی‏های فردی و اجتماعی است ... »

در 9 ژانویه 1963 در برابر اولین کنگره تعاونی‏های کشاورزی که در تهران تشکیل شد، نخستین شش اصل لازم برای انقلاب را ارائه نمودم:
* اصلاحات ارضی: تقسیم زمین میان کسانی که در آن کار می‏کنند.
* ملی کردن جنگلها و مراتع.
* تبدیل کارخانه‏های دولتی به شرکتهای سهامی و فروش سهام آنها به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی.
* مشارکت کارگران در سود کارخانه‏ها.
* اصلاح قانون انتخابات؛ مشارکت همگانی و به خصوص زنان در انتخابات.
* ایجاد سپاه دانش از سربازان وظیفه فارغ التحصیل تا در روستاها به تدریس بپردازند.

این برنامه در اصل برنامه‏ای عملی بود و در پاسخ به نیازمندی‏های ما و متناسب با ذهنیت و سنت‏هایمان و بر اساس اهمیت طراحی شده بود. این شش نکته یا اصل با سیزده اصل دیگر که نخست بر اساس امکاناتمان و سپس در پاسخ به نیازهای تازه‏ای که از این رهگذر پیدا شده بود کامل گردید:

* ایجاد سپاه بهداشت (21 ژانویه 1964): دانشجویان فارغ التحصیل پزشکی و دندانپزشکی مشمول خدمت وظیفه و پرستاران و غیره به رایگان به خدمت و آموزش در روستاها می‏پرداختند.
* ایجاد سپاه ترویج و آبادانی (23 پتامبر 1964): مشمولان وظیفه برای مدرنیزه کردن کشاورزی در روستاها و شهرها به خدمت می‏پرداختند.

اعضای این سه سپاه مشتركن به سپاهیان انقلاب مشهور شدند. زنان و دختران داوطلب به آنان کمک می‏کردند. در قانون پیش‏بینی شده بود که در صورت کمبود داوطلب دختران جوان برای خدمت به میهن در یکی از سپاه‏ها به خدمت احضار شوند ولی همیشه داوطلب کافی، و اگر نگوییم بیش از اندازه موجود بود.

* تاسیس دادگاههای روستایی مشهور به خانه های انصاف
* ملی شدن آبها
* نوسازی و عمران شهری با همکاری سپاه ترویج آبادانی
* انقلاب اداری و آموزشی

در 1975 این اصول اضافه شد:

* فروش تا حداکثر 49 درصد سهام کارخانه‏های بزرگ به کارگران. سهام این کارخانه‏ها را کارگران با استفاده از اوراق قرضه دولتی که به آنان داده می‏شد خریداری می‏کردند و از محل درآمد کارخانه این وام را می‏پرداختند. (ماه اوت)
* حمایت از مصرف کننده؛ مبارزه با تورم و گرانفروشی از طریق کنترل قیمت ها.
* آموزش و پرورش رایگان و اجباری هشت ساله و ادامه آن مشروط به اینکه فارغ التحصیلان مازاد این هشت سال را که در دبیرستان و دانشگاه‏ها تحصیل کرده‏اند به کشور خدمت کنند. (ماه دسامبر)
* تغذیه رایگان برای مادران نیازمند و نوزادان تا سن دو سالگی. (ماه دسامبر)
* شمول تامین اجتماعی و مستمری دوران پیری به همه ایرانیان. (ماه دسامبر)

و سرانجام در سال 1977 دو اصل جدید دیگر هم به کار گرفته شد:

* مبارزه با معاملات سوداگرانه ارضی و اموال غیرمنقول. این اصل به منظور جلوگیری از افزایش بی‏رویه قیمت زمین و آپارتمان و اجاره بها و ... بود.
* مبارزه با فساد و رشوه خواری.


فیلمهای مرتبط:
انقلاب سفید
ایران در دوره پهلوی
سخنرانی شاهنشاه آریامهر به مناسبت تصویب انقلاب سفید
زن در ايران مدرن (برابري حقوق زن و مرد پس از انقلاب سفيد)


صداهاي ماندگار:
سخنان تاریخی شاه فقيد در راديو درباره انتخابات و به رای گذاری اصلاحات
سخنان دلنشین شاه فقيد در مورد آزادی دهقانان فقیر از چنگال فقر و فئودالیسم
کلیپی صوتی در مورد انقلاب سفید