آیا امکان دارد اف-22 جهت رقابت با یوروفایتر صادر شود؟

یکی از اعلانهای مجلس سنا از نیروی هوایی ایالات متحده می‏خواهد تا گونهء صادراتی جنگنده اف-22 را طراحی کند. (اینجا را بخوانید) پیش از این اف-22، گرانترین جنگنده تاریخ، به دلیل بهره مندی از نوین‏ترین تکنولوژی پنهانکاری که آن را به بهترین جنگنده ساخته شده تاکنون تبدیل کرده است مجوز صادرات نداشت و آشکار است که بازار بسیار خوبی در صادرات، به ویژه نزد متحدین ایالات متحده پیدا خواهد کرد.

اما پس از اینکه پرزیدنت اوباما خط تولید اف-22 را به هنگام ساخت 187 امین جنگنده تعطیل کرد و تهدید کرد که با کل برنامه مخالف است زیرا جنگی وجود ندارد که این هواپیماها در آن نبرد کنند. از آن زمان زنگ خطر بیکاری برای کارگرانی که درگیر تولید این جنگنده متعلق به دوران پایان یافتهء جنگ سرد هستند به صدا درآمد. با این حال تولید اف-22 با طراحی گونهء صادراتی می‏تواند همچنان ادامه بیابد و سناتورها آشکارا این مسئله را در کنگره مطرح کرده‏اند.
..
کشورهایی که به شدت علاقمند به خریداری اف-22 هستند عبارتند از: استرالیا، ژاپن و اسرائیل. این در حالی است که استرالیا و اسرائیل قصد بکارگیری جنگنده اف-35 دارند و این جنگنده نیز تقریبن برای صادرات طراحی و ساخته شده است. اما با آشکار شدن اینکه آنها می‏توانند اف-22 نیز خریداری کنند، کار خرید و گزینش هواپیمای جنگی برایشان پیچیده و دشوار شده است. اگرچه گمان می‏رود لاکهید مارتین با عرضه اف-22 به بازارهای جهانی، شانس خود را در رقابت با جنگنده بریتانیایی یوروفایتر به آزمایش می‏گذارد.
..
یورفایتر حدود شش سال پیش به بازار فروش عرضه شد و اندک اندک میزان تولیدش بالا رفت. اگرچه ایده طراحی این جنگنده با دارا بودن دو موتور و کانارد، در بین کشورهای همپیمان اروپای غربی شکل گرفته است و طرح متعارف آن به سالهای پیش از پایان جنگ سرد باز می‏گردد، اما همواره با اف-22 رپتور مقایسه می شود و چون با قیمتی کمتر از نصف رپتور ارائه گشته، گزینه ارزشمندتری نشان داده شده است.

72 فروند یوروفایتر و 4.43 میلیارد پوند اسکناس
بریتانیا، بزرگترین معامله نظامی تاریخش را با عربستان سعودی انجام داده است. این معامله، توافقنامه فروش 72 فروند یوروفایتر است که 24 فروند موجود از آنها که دقیقن مطابق استاندارد تولید شده برای نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا بودند، به جای نیروی هوایی بریتانیا، فورن به مقصد عربستان ارسال گشتند.
..
این معاملهء صنایع هوافضای بریتانیا (BAe) مبلغ 4.43 میلیارد پوند ارزش دارد. تصور می کنم لاکهید مارتین بسیار علاقمند بود طرف این قرارداد شیرین باشد و در این بازار انحصاری و تقریبن راکد فروش جنگنده که به دلیل سختگیری شدید کنگره ایجاد شده است، سود خوبی از تعمیر و نگهداری بدست آورد. این معامله، وزنه قدرت را در منطقه خاورمیانه به شدت به سمت عربستان سعودی می برد و بزرگترین فروش یک تایپ جنگنده به یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس از زمانی است که 80 فروند اف-14 تامکت در قالب پروژه پادشاه ایرانی (Persian King) در اواخر دهه 1970 به ایران فروخته شدند.

پیوند:

امريكا جنگنده هاي فوق پيشرفته اف - 22 رپتور را در اختيار اسراييل قرار مي دهد.

.

جنگنده مفهومي F/A-XX

در سال 2009 كمپاني گروه فانتوم ورکز از کارخانجات هواپيماسازي بوئينگ، طرح جنگنده مفهومي سرنشنين‌دار نسل ششم F/A-XX را که جهت جایگزینی جنگنده‏های موجود سوپر هورنت F/A-18E/F در سالهای پس از 2025 ارائه شده است، به نمايش گذاشت.
.

تازه ترین عکس ارائه شده به وسیلهء بوئینگ دربارهء طرح جنگنده F/A-XX (سال 2009)
.

.داشتن دو سرنشین، دو موتور و بدون قسمت دم (سکانهای افقی و عمودی)، ویژگیهایی هستند که به نام جت مفهومی F/A-XX ارائه شده‏اند؛ هرچند که استراتژی نیروی دریایی ایالات متحده هنوز به صورت به طور رسمی اعلام نشده است. اگرچه عکس چاپ شده از این جنگنده، یک کابین دونفره که پشت سرهم قرار گرفته اند را نشان می دهد. بوئینگ می گوید هواپیما می تواند باسرنشین یا بدون آن باشد و این امر بستگی به ماموریت درخواستی یا میزان پیشرفت تکنولوژی در آینده دارد.
.

عکسی که پیشتر در سال 2008 به وسیلهء بوئینگ چاپ شده و نشان دهندهء هواپیمایی بود به صورت بال پرنده و بدون قسمت دم
.

عکس ارائه شده جدید، نشان دهنده بالی که مخلوطی از چند نوع بال است و نوک دماغه تا کابین خلبانان، جنگنده‏ای با طراحی متعارف را نشان می‏دهد. عکس پیشین F/A-XX در ژوئن 2008 چاپ شده بود که نشانگر یک بال پرندهء بدون دم بود. نیروی دریایی ایالات متحده در سال 2008 اعلام کرد که هردو گونهء سرنشین‏دار و بدون سرنشین هواپیمای F/A-XX را با دارا بودن قابلیت پرواز مداوم زیرصوت بیش از 50 ساعت درنظر گرفته است.
.

طبق برنامه ارائه شده برای F/A-XX از سوی نیروی دریایی، کمپانی هواپیماسازی نورثروپ گرومن نیز هواپیمای بدون سرنشین X-47 را جهت کاربری جنگنده ضربتی بدون سرنشین روی ناوهای هواپیمابر ارائه کرده بود.
.

حلقهء گمشدهء این داستان، جنگنده‏های عمودبرخاست F-35B نیروی دریایی هستند که از سالها پیش جهت جایگزینی اف-18 های نیروی دریایی در حال طراحی و ساخت می باشند. به نظر می رسد بوئینگ در رقابتی با لاکهید مارتین و نورثروپ گرومن، طرح جنگنده خیالی F/A-XX را به نیروی دریایی پیشنهاد داده است تا در کنار جنگنده بمب افکن F-15SE، سهم خود از بازار هواپیماهای جنگی را از دست ندهد.

رادار AN/APG-82(V)1 ساخت رایتئون (ویژه F-15SE)

.

سلام بر دوست گرامی

مشکلی در مورد ارائه نوشتاری درباره دلاوران ژاندارمری ایران وجود ندارد جز اینکه اینجانب به منبعی در این مورد دسترسی ندارم. متاسفانه دلاوری های این نیروی قهرمان، همانند سایر دلاوران ارتش ایران در برابر عملیاتها و اقدامات نظامی نابخردانه و تمامن شکست خورده سپاه پاسداران به هیچ انگاشته شده است. خوشحال می شوم شما و تمامی خوانندگان محترم و گرامی وبلاگ، با اینجانب تعامل و ارتباط بیشتر و بهتری داشته باشند تا گوشه ای از زحمات وطن پرستان نظامی ارتش ایران را در هر لباسی که خدمت کرده باشند، درج نماییم.

با اینجانب به آدرس ئی میل: iiaf2530@yahoo.com تماس بگیرید.

با سپاس فراوان

.

AN/APG-82(V)1
.

قرار است بر روی ناوگان جنگنده بمب افکن های F-15E نیروی هوایی ایالات متحده و همچنین گونه بهینه شده استرایک ایگل یعنی F-15SE، رادار فازی آرایه‏ای (AESA) از نوع APG-82(V)1 نصب گردد. این رادار همچنین جزئی از برنامه بهینه‏سازی ناوگان جنگنده‏های F-15E موجود نیز به شمار می‏رود.
..
رادار APG-82(V)1 توانمندی جنگنده را در ماموریتهای گوناگون بهبود فراوانی می‏بخشد. همچنین افزایش برد شناسایی، بهبود چشمگیر در رهگیری دقیق اهداف چندگانه و دقت بسیار بیشتر به هنگام هدفگیری، رادار جدید را در بیش از 20 مورد نسبت به نوع قدیمی‏تر APG-70 بکارگرفته شده در جنگنده‏های F-15E ارزش و اطمینان بیشتری می‏بخشد. این درجهء بسیار محسوس از اطمینان‏پذیری و پایداری، باعث ارزشمندی و کاهش هزینه‏های فراوانی در نیروی هوایی ایالات متحده خواهد شد. با توجه به شیوه های بکارگرفته شده و از نظر جنگی اثبات شده در رادارهای فازی آرایه‏ای APG-79 و APG-63(V)3 نصب شده بر روی جنگنده‏های F/A-18E/F، EA-18G و F-15C، کمپانی رایتئون رادار جدید را با ویژگیهای ریسک پذیری پایین، هزینه مناسب و توانمندی بیشتر در پیش‏بینی تهدیدات آینده جهت مدرنیزه کردن جنگنده‏های F-15E موجود و همچنین نصب بر روی جنگنده‏های تازه‏وارد F-15SE طراحی کرده است.
.

کابین اطمینان‏بخش خلبان در جنگنده بمب افکن F-15E برای خلبان اف-4 فانتوم به دلیل بستر مشترک طراحی در کمپانی مک دانل داگلاس بسیار آشناست و تنها با مدت کوتاهی آموزش، می‏توان جنگنده‏های F-15E/SE را به جای فانتومهای قدیمی نیروی هوایی ایران وارد خدمت نمود.
.

جنگنده‏های مجهز به رادار فازی آرایه‏ای APG-82(V)1 همزمان قادرند در فواصلی دورتر از رادارهای پیشین، هم اهداف چندگانه هوایی و زمینی را کشف کنند و هم به طور بسیار دقیق شناسایی و رهگیری نمایند. برد شناسایی بیشتر دور از تیررس دشمن که در نشریات داخل ایران اصطلاحن دورایستا (Standoff) نامیده می‏شود، مشاهده دقیق هدف مورد نظر و با به اشتراگ‏گذاری داده‏ها، زمان بیشتری را برای تصمیم گیری دراختیار می‏گذارد. ویژگی پیش آگاهی از نبردهای هوایی، باعث پشتیبانی بسیار توانمندتر در ماموریتهای تاکتیکی می‏گردد. در نتیجه تلفات انسانی و هواپیمایی به طرز چشمگیری کاهش می یابند. در جنگ 1991 خلیج فارس، چندین بار جنگنده‏های F-15E ناخواسته با شکاریهای میگ-29 عراقی روبه‏رو شدند که اگر چنین ویژگی در رادار آن زمان استرایک ایگل ها وجود داشت، برخوردی با شکاریهای عراقی صورت نمی‏گرفت؛ هرچند که خلبانان میگ-29 عراقی بسیار کم‎تجربه و یا عجول بودند و نتوانستند هیچ کار مؤثری با جنگنده‏هایشان صورت دهند. دو سرنگونی جنگنده‏های F-15E در جریان جنگ سال 1991 خلیج فارس، به دلیل غافلگیر شدن توسط پدافند موشکی SA-2 و توپهای ضدهوایی عراق بود که در صورت داشتن رادار قدرتمند، سیستم ضدعمل الکترونیک توانا و همچنین سامانه ارتباطی Link-16 با هواپیمای پیش‏اخطار Joint Star احتمال چنین تلفاتی بسیار کمتر می‏شد.
.

رادار APG-70 بکار گرفته شده در جنگنده بمب افکن موفق F-15E
.

تکنولوژی فازی آرایه‏ای بکار گرفته شده توسط کمپانی رایتئون جهت شناسایی اهداف زمینی، کارایی استثنایی و بسیار چشمگیری دارد و اطمینان‏پذیری و سازگاری کاملی را برای انجام ماموریت هوا به زمین فراهم می‏آورد. طرح رادارهای فازی آرایه‏ای APG-79، امروزه با گسترش توانمندیها به تولید APG-82 منجر شده است. رادار APG-79 پیشتر کارایی رزمی خود را بر روی جنگنده اف-18 سوپر هورنت به اثبات رسانده بود و امروزه قرار است جهت مدرنیزاسیون جنگنده‏های استرایک ایگل نیز بکار گرفته شود. به تاریخ نوامبر 2007، رادار فازی آرایه‏ای ساخت رایتئون، طی یک رقابت با سایر کمپانیها، جهت مدرنیزه سازی رادار جنگنده‏های F-15E برگزیده شد. امروزه رادارهای فازی آرایه‏ای رایتئون، بر روی جنگنده‏های بسیاری همچون F-15C، F/A-18E/F و EA-18G نصب و مشغول بکارند. تمامی رادارهای کمپانی رایتئون با ترکیب تکنولوژی پیشرفته و سازگاری با تهدیدات آینده طراحی شده‏اند. بدین جهت است که رادار جنگنده‏های اف-15 را به آسانی می‏توان برای دستیابی به توانمندی‏های عملیاتی آینده دچار بهینه‏سازی نمود. با توجه به پشتوانه‏ای همچون رایتئون، جنگنده‏های مجهز به رادارهای فازی آرایه‏ای این کمپانی، درستترین گزینه برای نصب بر روی جنگنده‏های اف-15 برای ورود مطمئن به آینده هستند.

بهینه سازی بدنه اف-15 برای کاهش سطح مقطع راداری
«ما دقیقن نمی‎دانیم برای چه میزان کاهش سطح مقطع راداری مجاز هستیم و RCS چقدر باید باشد تا بتوانیم صادرات داشته باشیم و اینکه دولت ایالات متحده بر چه میزانی کنترل خود را انجام می دهد... ما می‎توانیم درجه‎های مختلفی از سطح مقطع راداری را بسته به نظر دولت تولید کنیم... بررسیهای تجاری به شدت مشغول انجامند. قسمتی از این فعالیتها، انجام آزمونهای مربوط به سطح مقطع راداری می‏باشد که اطلاعات مورد نیاز را برای چانه‏زنی با کشور خریدار اف-15 بدست آورند. آنها می‏خواهند بدانند خریدارشان خواهان چه درجه‏ای از پنهانکاری ظاهری بر روی F-15SE هستند... این بررسیها بر روی هر دو گونه اف-15 یعنی SE و آنهایی که پیشتر ساخته شده‏اند و فاقد ویژگی پنهانکاری می‏باشند، انجام می‏شود که همگی این بررسیها، چالشهای جدیدی را پدید آورده‏اند.
.

.

بزرگترین پروژهء تولیدی که باید برای کاهش سطح مقطع راداری انجام گیرد، ساخت دریچه‏هایی برای محفظه‏های درونی حمل مهمات است که این دریچه‏ها قرار است جایگزین تانکهای سوخت تطبیقی (CFT) موجود در جنگنده‏های اف-15 شوند. محفظه‏های مخفی درون بدنه، امکان حمل ترکیبی از جنگ افزارهای هوا به هوا و هوا به زمین را فراهم می‏آورند. ما به اطلاعاتی نیاز داریم تا بدانیم مشتریان در نقاط مختلف دنیا، چه سطحی از سطح مقطع راداری را خواستار هستند. روشهای گوناگونی بسته به میزان سطح مقطع راداری وجود دارند که ما می‏دانیم کجا آنها را انجام دهیم.

بوئینگ اکنون با تلاش فراوان کوشش دارد تا بررسیهای مربوط به سطح مقطع راداری (RCS) را هرچه زودتر به پایان برساند تا بتواند پروسه مربوط به دریافت مجوزهای لازم جهت صادرات را آغاز کند. انتظار می‏رود نخستین سفارش یک مشتری خارجی که کره جنوبی می‏باشد بین 2010 تا 2011 ارائه گردد. ما همچنین امیدواریم که موافقت دولت ایالات متحده را دست کم درباره میزان مجاز کاهش سطح مقطع راداری قسمت جلوی جنگنده F-15SE که تقریبن با جنگنده F-35 برابر است بدست آوریم. امروزه ما در سطح جهان به دنبال بدست آوری میزان مشخصی از حضور خود هستیم.

ضمن اینکه مطالعات و بررسیها برای طراحی دریچه های محفظه درونی مهمات برای F-15SE در جریان است، همزمان کار طراحی و ساخت سیستمهای تولیدکننده برق، هیدرولیک و پنوماتیک (باد) و برخی سامانه‏های دیگر نیز انجام می‏شود تا درهای محفظه درونی بتوانند به هنگام نیاز به سرعت باز شده و مهمات رها گردند. این مطالعات و بررسیها ممکن است به دلیل تعامل با شرکا و مشتریان بالقوهء اف-15 کمی به درازا بکشند. برخی از این مشتریان تقریبن پروپاقرص اف-15 همچون کره جنوبی بسیار علاقمندند درون این محفظه‏ها، سایر ملزومات همچون رادارهای پهلونگر و اخلالگرهای الکترونیکی با پهنای باند بالا نیز قابل نصب باشند.
از زمان پرده برداری و معرفی نخستین جنگنده F-15SE در 18 مارچ 2009، بوئینگ تلاش بسیاری می‏کند تا بسته به نیاز مشتری، گزینه‏های مورد نیاز آنها و همچنین انواع گوناگونی از تانکهای سوخت تطبیقی را برای نصب روی این جنگنده سازگار نماید.

یک جنگنده F-15E استاندارد با سکانهای عمودی قائم که دچار چنین دگرگونی هایی شده باشد (نصب محفظه درونی و درهای باز شونده)، دست کم برد جنگی آن بین 220 تا 240 ناتیکال مایل به دلیل افزایش وزن، کاهش خواهد یافت. اما جنگنده تازه وارد F-15SE به دلیل بهره‏مندی از سکانهای عمودی کج و سیستم نوین کنترل دیجیتال پرواز با سیم (FBW) و همچنین سیستمهای پیشرفته جنگ الکترونیک که از وزنشان کاسته شده است، چیزی بین 180 تا 200 مایل را از دست می‏دهد. ما به دلیل برداشتن تانکهای سوخت تطبیقی، 1500 گالن (آمریکایی) سوخت را از دست دادیم. اما سیستم نوین جنگ الکترونیک که سه سامانه مشابه در F-15E را به شکل یک سامانه بسیار جمع و جور در F-15SE درآورده است، باعث شده که مقداری از سوخت کاسته شده، دوباره به سرجایش بازگردد. در نهایت ما تنها 950 گالن سوخت را از دست دادیم. سیستم دیجیتال کنترل پرواز FBW، تمامی کنترل کننده‏های مکانیکی پرواز را حذف می‏کند و باعث کاهش وزن و اندازه هواپیما می‏گردد. همزمان، سکانهای عمودی کج شده، باعث افزایش نیروی برا در پشت هواپیما می‏گردند و چیزی بین 400 تا 500 پوند از وزن مورد نیاز برای تعادل در محل دماغه هواپینا را از بین می‏برند.

بوئینگ قصد دارد در میانه های سال 2010، یک پرواز نمایشی به وسیلهء F-15SE را ترتیب دهد تا برخی از توانمندی های این هواپیما را که بسیار بیش از انتظار و توقع درخواستی مشتریان می‏باشد، به اثبات برساند. مشتریان جهانی بوئینگ، (در قبال خرید F-15SE) چندان دنبال ریسک و خطرکردن نیستند و این پرواز نمایشی، خیال آنها را پیش از ارائه سفارش قطعی آسوده خواهد کرد.»

نوشته: براد جونز، مدیر برنامه اف-15 جنگنده‏ای برای آینده / برگردان: آرش – وبلاگ ارتش شاهنشاهی

جدول مقایسه F-15SE با برخی از جنگنده‏های همردیف روز

F-15 Silent Eagle

عقاب خاموش

عکسی از نمونهء اثباتگر تکنولوژی جنگنده بمب افکن F-15SE
.

جنگنده تازه وارد F-15SE موسوم به عقاب خاموش (ساکت) یا Silent Eagle، گونه بهبود یافته جنگنده F-15E است که توسط کمپانی بوئینگ و با استفادهء گسترده از جزئیات جنگنده‏های نسل پنجم همچون محفظه حمل جنگ افزار و مواد جاذب رادار طراحی شده است.

نمونهء اثباتگر تکنولوژی جنگنده F-15SE نخستین بار به تاریخ 17 مارچ 2009 توسط بوئینگ به نمایش گذاشته شد. جنگنده F-15SE، تکنولوژیهای بکار گرفته شده در جنگنده‏های نسل پنجم همچون «مواد جاذب رادار» را جهت کاهش میزان سطح مقطع راداری (RCS) بکار خواهد گرفت. جزئیاتی که باعث تمیز دادن این جنگنده از نمونه F-15E می‏شود، یکی تانکهای سوخت تطبیقی با بدنه (CFT) هستند که قرار است به عنوان پوششی برای مخفی نگه داشتن جنگ افزارهایی که درون بدنه هواپیما نصب شده‏اند بکار گرفته شوند و دیگری سکانهای عمودی هستند که با زاویهء 15 درجه به سمت بیرون کج شده‏اند تا از میزان سطح مقطع راداری هواپیما بکاهند. محفظه درونی نصب جنگ افزار، تقریبن به اندازهء هر تانک سوخت تطبیقی فضا اشغال می‏کند. در جنگنده F-15SE قرار است هرجا که نیاز باشد، از مواد جاذب رادار استفاده شود. عقاب خاموش قرار است به یاری سایر گونه‏های قدیمی‏تر اف-15 در کشورهای اسرائیل، عربستان سعودی، ژاپن و کره جنوبی بشتابد.

بر خلاف جنگنده اف-22 که کنگره ایالات متحده به دلیل استفاده فراوان از تکنولوژی پنهانکاری و همچنین دارا بودن کامپیوتر بسیار پیشرفته، صدور آن را به خارج از کشور ممنوع اعلام کرده است، جنگنده F-15SE به اندازه‏ای از تکنیک پنهانکاری بهره برده است که منعی برای صادرات از دید دولتمردان ایالات متحده نداشته باشد. بوئینگ همچنین اعلام کرده است که میزان بکارگیری تکنولوژی پنهانکاری نسل پنجم جنگنده‏ها در نمای ظاهری F-15SE از هواپیمایی در حد جنگنده F-35 فراتر نرفته است. در جنگنده F-15SE از رادار نوع فازی آرایه‏ای (AESA) ساخت کمپانی Raytheon استفاده شده و یک سیستم جنگ الکترونیک جدید ساخت BAe Systems (صنایع هوافضای بریتانیا) در آن نصب شده است. تکنولوژی پنهانکاری، کارکرد جنگنده را در ماموریتهای هوا به هوا، بهبود بسیاری می‏بخشد؛ اما این ویژگی، تأثیر اندکی بر ماموریتهای هوا به زمین در برابر رادارهای زمینی دارد.

به تاریخ مارچ 2009، کمپانی بوئینگ به طور رسمی جنگنده F-15 Silent Eagle را معرفی کرد و اقدام به بازاریابی جهان برای آن نمود. این جنگنده، هم توانایی حمل جنگ افزار در جایگاههای مخفی درونی خود را دارد و هم مانند F-15E قادر است در جایگاههای سخت زیر بالها، آنها را بیاویزد. در قیاس با جنگندهء نسل پنجمی همچون اف-22، جنگنده F-15SE قیمت بسیار کمتری دارد و این امر کمک شایانی به به بازاریابی و فروش جهانی آن می‏کند. البته جنگنده F-15SE همچون اف-35 نیازمند مجوز ویژه صادرات می‏باشد. قیمت این جنگنده توسط بوئینگ چیزی در حدود 100 میلیون دلار آمریکا گمانه‏زنی شده است که این رقم، شامل هزینهء قطعات یدکی و پشتیبانی‏های لازم نیز می‏شود. بوئینگ اکنون به دنبال یافتن شرکایی دیگر جهت تولید این جنگنده است تا با کمک آنها بتواند هزینه و قیمت تمام شده را کاهش دهد و ریسک تولید را پایین بیاورد.

تاکنون بررسیهای گوناگونی برای یافتن راههای کاهش سطح مقطع راداری صورت گرفته است. به تاریخ ژوئن 2009، بوئینگ اعلام کرد که برنامه‏ای برای پرواز آزمایشی Silent Eagle در سه ماهه سوم سال 2010 تدارک دیده است. در طی ماههای آگوست و سپتامبر 2009، کمپانی بوئینگ، یک سری آزمایشات سنجش سطح مقطع راداری با استفاده از مواد گوناگون جاذب امواج رادار بر روی جنگنده F-15E به انجام رساند تا توانست مناسبترین پوشش را برای F-15SE انتخاب کند.

به تاریخ سپتامبر 2009، عربستان سعودی گزارش داد که درنظر دارد شمار 72 فروند جنگنده ضربتی اف-15 را خریداری کند. اگرچه سعودیها دقیقن گونهء مورد نظرشان را مشخص نکرده‏اند اما برای دراختیارگیری Silent Eagle علاقمندی نشان داده‏اند. نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی (RSAF)، پیشتر 72 فروند جنگنده پیشرفته یوروفایتر تایفون را از بریتانیا خریداری کرده بود که به تدریج در حال دریافت آنها می‏باشد. سعودیها همچنین 72 فروند جنگنده بمب افکن F-15S را که گونه بسیار ضعیف شده F-15E می‏باشد در خدمت دارند.

ویژگیها
وظیفه: جنگنده چندمنظوره
سازنده: کمپانی هواپیماسازی بوئینگ (قسمت سیستمهای دفاعی)
نخستین پرواز: پیش بینی شده برای سال 2010
وضعیت: در حال طراحی
تعداد ساخته شده: یک نمونه نمایشی
قیمت: 100 میلیون دلار (قیمت متوسط برآورده شده در سال 2009)
برگرفته شده از: جنگنده بمب افکن F-15E Strike Eagle

ویژگیهای عمومی
خدمه: 2 نفر
طول: 63 فوت و 8 اینچ = 19 متر و 43 سانتی متر
دهانه بال: 42 فوت و 8 اینچ = 13 متر و 5 سانتی متر
ارتفاع: 18 فوت و 5 اینچ = 5 متر و 63 سانتی متر
مساحت بال: 608 فوت مربع = 56.5 متر مربع
وزن خالی: 31700 پوند = 14300 کیلوگرم
بیشترین وزن قابل برخاست: 81000 پوند = 36700 کیلوگرم
پیشرانه: دو موتور توربوفن ساخت پرات اند ویتنی F100-229 با کشش 29000 پوند (129 کیلونیوتن) برای هر کدام

توانمندی
بیشترین سرعت: بیش از 2.5 ماخ = 1650 مایل بر ساعت = 2650 کیلومتر بر ساعت
شعاع جنگی: 800 ناتیکال مایل
برد عبوری: 2400 مایل = 2100 ناتیکال مایل = 3900 کیلومتر با درنظر گرفتن تانکهای سوخت تطبیقی و سه مخزن سوخت خارجی
سقف پرواز خدمتی: 60 هزار فوت = 18200 متر
نرخ اوجگیری: بیش از 50 هزار فوت بر دقیقه = 245 متر بر ثانیه

آویونیک
رادار فازی آرایه‏ای APG-82 ساخت کمپانی Raytheon
سامانه جنگ الکترونیک DEWS ساخت صنایع هوافضای بریتانیا (BAe)
سامانه کنترل پرواز دیجیتال DFCS
سامانه نشانه‏روی پیشرفته الکترواپتیکال و سامانه جستجوگر مادون قرمز (IRST) ساخت لاکهید مارتین
سامانه ارتباط داده‏ای Link-16
.
.
.
جنگ افزارها
8 جایگاه موشکهای هوا به هوا
15 جایگاه جنگ افزارهای هوا به زمین
یک دستگاه مسلسل 20 م م از نوع M61 Vulcan با 510 تیر فشنگ
انواع بمب، موشک و تانکهای سوخت خارجی (قابل رهاسازی)

جنگنده بمب افکن F-15SE همانند استرایک ایگل و اف-4 فانتوم، قادر است تقریبن تا 29500 پوند، همه گونه جنگ افزاری را که در نیروی هوایی ایالات متحده موجود است، مورد استفاده قرار دهد. این جنگ افزارها می‏توانند انواع بمبهای هدایت لیزری/ماهواره‏ای سری GBU، انواع موشکهای سایدوایندر و آمرام، بمبهای سقوط آزاد سری MK و ... باشند. در لیست زیر، نام برخی از این جنگ افزارها را مشاهده می‏فرمایید:

بمب هدایت شونده 250 پوندی کم ضخامت GBU-39 SDB
بمب 2000 پوندی سقوط آزاد MK-84
بمب 2000 پوندی سقوط آزاد تأخیری MK-84
بمب 500 پوندی سقوط آزاد MK-82
بمب 500 پوندی سقوط آزاد تأخیری MK-82
بمب هدایت شونده ماهواره ای – لیزری L.JDAM از نوع GBU-54
بمب 2000 پوندی هدایت شونده با ماهواره سری JDAM از نوع GBU-31
بمب 500 پوندی هدایت شونده با ماهواره سری JDAM از نوع GBU-38
موشک هوا به زمین هدایت شونده مادون قرمز ماوریک AGM-65
بمب هدایت شونده لیزری GBU-10
بمب هدایت شونده لیزری GBU-12
بمب هدایت شونده لیزری GBU-24
بمب هدایت شونده لیزری GBU-28

موشک هوا به هوای سایدوایندر AIM-9
موشک هوا به هوای آمرام AIM-120

موشک کروز JASSM با برد بیش از 370 کیلومتر
موشک کروز SLAM-ER با برد بیش از 240 کیلومتر

ادامه دارد.

سامانه ارتباط اطلاعاتی Link-16

سامانهء پیوند داده‏ای F-15SE در میدان نبرد

پیوند16، يك راهكار ارتباطي كامپيوتري نظامي مخصوص نيروهاي نظامي عضو سازمان ناتو مي‏باشد. به وسيلهء سامانه پیوند16، هواپيماهاي نظامي، كشتي‏ها، نيروهاي زميني و واحدهاي نيروي دريايي، قادر مي‎شوند تصاوير تاكتيكي ميدان نبرد در اختيار خود را همزمان در اختيار ديگري قرار دهند. پیوند16، همچنين به راحتي امكان پشتيباني از ارتباطات متني و داده‏هاي شبيه‏سازي شده را فراهم مي‏آورد، ضمن اينكه دو كانال ديجيتال صوتي (با سرعت انتقال دادهء 2 كيلوبيت بر ثانيه و دیگری 16 كيلوبيت بر ثانيه) را در اختيار قرار مي‏دهد. پیوند16، همچنين به عنوان استاندارد ارتباطي MIDS يا «سيستم توزيع چندكارهء اطلاعاتي» نيز توسط كشورهاي اروپاي غربي مورد استفاده قرار گرفته است.

هواپیمای پیش اخطار آواکس E-3، اطلاعاتی از جنگنده‏ها و مکان دقیق سایتهای موشکی ضدهوایی دشمن را به کنترلر زمینی، هواپیمای پیش اخطار E-2C و جنگنده‏های F-15E/SE ارسال می‏کند. هواپیمای پیش اخطار E-2C نیز اطلاعات دریافت شده را در اختیار دو جنگنده سوپر تامکت F-14D و همچنین ناوشکن موجود در منطقه قرار می‏دهد. بدین ترتیب جنگنده بمب‏افکن F-15E/SE در نمایشگر تاکتیکی خود، وضعیت قرارگیری نیروهای خودی و دشمن را به طور دقیق در اختیار خواهد داشت. شبکهء اطلاعاتی که بدین ترتیب تشکیل می‏شود، بر اساس استاندارد Link-16 که در تمامی جنگ افزارهای نظامی سازمان ناتو وجود دارد، هواپیماهای پیشقراول درگیر با دشمن را از اطلاعات حیاتی برخوردار می‏نماید. (البته با از رده خارج شدن جنگنده‏های اف-14 نیروی دریایی ایالات متحده در سال 2006، جنگنده‏های اف-18 سوپر هورنت، وظائف آنها را بر دوش گرفته‏اند.)

.
برخي از پلتفرم‏هايي كه در آنها از قابليت پیوند16 استفاده شده است، عبارتند از: F/A-18E/F، F-15E/SE، F-16C/D، يورفايتر تایفون، رافال، پاناویا تورنادو، آواكس ناونشين E-2C و ناوهاي جنگي اسپانيا، آلمان، فرانسه، آواكس‏هاي E-3 Sentry، JSTARS، Rivet Joint، سامانهء دفاع ضدموشكي پاتريوت، سامانهء دفاع ضدموشكي THAAD، سامانه‏هاي دفاع ضدموشكي كوتاه‏برد SHORAD، JDN، JTAGS و سامانهء دفاع در برابر موشكهاي كروز JLNES.

به وسیلهء سامانهء ارتباطی Link-16 و آنتن های زمینی پرقدرت مرتبط با آن، تصویر روشن و دقیقی از فضاهاي پرتردد و شلوغ میدان نبرد، در اختيار قرار مي‏گيرد.

.
جدیدترین کاربر این سامانه ارتباطی، جنگنده F-15SE می باشد. در واقع Link-16 به نوعی یک شبکه اینترنت نظامی می‏باشد که مطابق استانداردهای سازمان ناتو طراحی شده و بر روی وسایل نظامی مدرن این سازمان تعبیه گشته تا به هنگام نبرد، اطلاعات و داده‏های بدست آمده‏اشان را بین سایر دارندگان این سامانه به اشتراک بگذارند. نیروی زمینی ارتش ايالات متحده امروزه سامانهء پیوند16 را با سامانهء «فرماندهي و كنترل» موسوم به C2 تركيب كرده و آن را در ناوگان هليكوپترهاي بلك‏هاوك نصب نموده است و به دنبال اجراي برنامه‏هايي جهت نصب آن بر روي هليكوپترهاي آپاچي و ساير پرنده‏هاي موجود در نیروی زمینی مي‏باشد.

برنامهء ارتباط داده‏اي موسوم به MIDS، به وسيلهء «دفتر بين‏المللي اجراي برنامه» مستقر در شهر سن‏ديگو (ايالت كاليفرنيا) به انجام رسيده است. برنامهء ارتباط داده‏اي JTIDS نيز به وسيلهء تيپ هوايي 653 ام سيستم‏هاي الكترونيك مستقر در پايگاه هوايي Hanscom (واقع در بوستن، ايالت ماساچوست) طراحي شده است.

.
امروزه، به صورت موازي، صنايع ايالات متحده، در حال طراحي سامانهء جديد Link-16 SCA هستند كه با سيستم راديويي MIDS-JTRS مطابقت دارد. اين سيستم توانايي تبديل آنالوگ به ديجيتال 9 گونهء متفاوت از داده‏هاي ارتباطي، منجمله Link 16 را داراست.

آنتن الكترونيكي اروپايي
كمپاني اروپايي European Antennas پركاربردترين آنتن بومي خود را كه جهت پوشش تمامي فركانس كاري Link 16 به كار مي‎رود طراحي كرده است كه اين فركانس، بين 960 تا 1215 مگاهرتز قرار دارد.

.
پست بعد، آخرین نوشتار مربوط به F-15SE می‏باشد.

اف-4 فانتوم در نیروی هوایی ایران (20)

نوشتار زير، برگردان مقاله‌اي است به نام Phantom with Iran كه به تاريخ يكم آپريل 2000 نوشته شده است.
.

.
Phantom with Iran

زمانی نه چندان دور، پس از اسرائيل، ايران بزرگترين كاربر فانتوم در جهان به شمار مي‌رفت. تا فوريه 1979 و روي كار آمدن رژیم بنیادگرای اسلامی در ايران، نيروي هوايي شاهنشاهی 32 فروند فانتوم D و 177 فروند فانتوم E را تحويل گرفته بود. اين آمار شامل 8 فروند فانتوم E نيروي هوايي ايالات متحده نيز مي‌شد كه قرضي بودند و پس گرفته شدند. همچنين 16 فروند هواپيماي شناسايي RF-4E نيز تا پيش از خروج شاه فقيد و برقراري نظام ديكتاتوري بنيادگراي ديني، به ايران تحويل شده بودند.

طرح توسعه پايگاه چابهار به شاه فقيد نشان داده مي‌شود.
زنده‌نام تيمسار خلبان اميرحسين ربيعي و تيمسار ارتشبد ازهاري در عكس ديده مي‌شوند.
انقلاب اسلامي، از هر نظر براي ايران فاجعه بود و ضمن واپسگرايي شديد در امور اجتماعي و فرهنگي، باعث شد بسياري از طرحهاي بزرگ نظامي و صنعتي نيز كنار گذاشته شوند.
.

.

.
آقاي پرويز رمضان پور، همافر سابق نيروي هوايي شاهنشاهي در مورد پايگاه چابهار چنين مي‌گويد: «در نيمه دوم دهه 1970 تمام اهتمام كشور در بخش نظامي، تكميل مجموعه عظيم نظامي چابهار بود. مسلمن اين بحث پيش خواهد آمد كه كشور نياز به توسعه در همهء بخشها را داشت، چرا به بخش نظامي تا اين حد اولويت داده مي‏شد؟ جواب بسيار ساده است. حملهء عراق به ايران، حقانيت اين اولويت را ثابت كرد. كشور ما بارها مورد تجاوز قرار گرفته بود و سوابق نشان مي‌داد كه همسايگان ما هرگاه خود را قوي ببينند، فيلشان ياد هندوستان مي‏كند، در ثاني اوضاع بين‏المللي فرصتي گرانبها در اختيار ايران گذاشته بود و نمي‏شد پيش‏بيني كرد كه اين شرايط تا چه مدت به نفع ما خواهد بود، واقعيتي كه امروز نظام ايران به آن رسيده است. مجموعه نظامي چابهار (البته آنچه كه قرار بود بشود) بزرگترين تاسيسات نظامي خاورميانه و يكي از بزرگترين مجموعه‏هاي نظامي آسيا بود. تختهء پرش ايران به اقيانوس هند. چابهار بزرگترين پايگاه هوايي، دريايي و زميني خاورميانه بود. هر سه نيرو براي چابهار برنامه‏هاي بسيار مفصلي پيش‏بيني كرده بودند، نمي‌دانستيم چرا و به چه علت براي اتمام اين پروژه تا اين حد عجله مي‏شود، هنوز حتا يك باب خانهء سازماني براي پرسنل ساخته نشده بود و تنها تاسيسات عملياتي پايگاه در حال اتمام بود، تصميم گرفته بودند كه براي اسكان موقت پرسنل، به تعداد زيادي خانه موبايل (كاروان) بخرند و اين سطح توقع زياد پرسنل از يك سو و توجه مسئولين به رفاه پرسنل را مي‏رساند. در هر كشور ديگري بود قاعدتن طور ديگري رفتار مي‏شد. ما سربازيم و اگر لازم است بايد يك سال در چادر زندگي كنيم، ولي نه پرسنل نيروي هوايي شاهنشاهي در شأنشان نيست در چادر زندگي كنند. مشكل اصلي، هواي بسيار گرم و شرجي چابهار بود. در بازديدي كه براي بررسي پيشرفت كارهاي ساختماني از پايگاه كرديم از اوضاع آب و هواي منطقه شوكه شديم. تابستان بود و وقتي از هواپيماي سي-130 پياده شديم براي يك لحظه فكر كرديم پشت اگزوز موتور هواپيما ايستاده‏ايم و موتورها روشن هستند. در عرض دو دقيقه، پيراهن همه خيس شد و انگار سطلي از آب روي همه ريخته‏اند، تا چشم كار مي‏كرد بيابان سفيد رنگ بود. البته با تجربهء پايگاه بوشهر و بندرعباس مي‏دانستيم كه تا يكي دو سال ديگر چهره پايگاه كلن تغيير خواهد كرد. در سالن بريفينگ، فرمانده پايگاه، دلايل كندي پيشرفت كار را توضيح مي‏داد و صحبتهايش آنقدر جالب بود كه هنوز كلمه به كلمه‏اش يادم مانده است. فرمانده پايگاه توضيح داد كه براي اجراي پروژه‏هاي ساختماني، از كارگران محلي استفاده مي‏شود و چاره‏اي هم نيست، او گفت خيلي از كارگرها سه نوع شناسنامه دارند، ايراني، افغاني و پاكستاني. هر از چند گاهي شب هنگام يكي سر ديگري را براي پولهايش مي‏برد و به پاكستان فرار مي‏كند، شايد دو ماه بعد همين كار را در پاكستان بكند و به افغانستان فرار بكند. مي‌گفت پس از وقوع چنين اتفاقي كار ما تا مدتي دچار اخلال مي‏شود وتا دوباره كار را راه مي‏اندازيم سر نفر بعدي را مي‏برند!! به هرحال اتمام پايگاه چابهار را نديديم و نمي‏دانم كه عاقبت اين طرح عظيم به كجا كشيد. در همين ايام اولين پوسترهاي هواپيماهاي اف-16 ايران به ديوارها زده مي‏شد، ورود وسائل پشتيباني و بعضي از قطعات يدكي هواپيما در قصرفيروزه در انتظار ثبت شدن و تقسيم‏بندي شدن بودند. سيستم لجستيكي نيروي هوايي ايران مراحل نهايي Computerized شدن را طي مي‏كرد. اين سيستم در واقع مادر اينترنت امروز بود و مبتكران اينترنت از چنين شبكه‏اي الهام گرفتند. به جز آمريكا، تنها چند كشور معدود از چنين سيستم لجستيكي برخوردار بودند. اينور و آنور صحبت انتخاب پرسنل براي اعزام به آمريكا براي اف16 شنيده مي‏شد، مانند هميشه عده‏اي منتظر آغاز انتخاب پرسنل بودند ولي خوب هركس خربزه مي‏خورد بايد فكر چابهار را هم مي‏كرد. بعضي از همكاران آمريكايي كه بيش از ما از برنامه‏هاي آتي باخبر بودند، از هواپيمايي صحبت مي‏كردند كه جانشين اف-4 هاي ما خواهد شد و می‏گفتند اين هواپيما هم ساخت McDonnell Douglas خواهد بود (اف-18)، فكر مي‏كرديم كارخانه‏اي كه اف4 نازنين را ساخته، حتمن محصول آينده‏اش شاهكار خواهد بود.»

شاه فقید ایران پس از پرواز با هواپیمای شناسایی RF-4E

.
شاه فقيد ايران، برنامه‌هاي بسيار بزرگي براي تبديل كشورش به قدرت نخست منطقهء خليج فارس در سر داشت. ايالات متحده نيز اميدوار بود با افزايش بنيه نظامي ايران، توانمندي اين كشور براي مقابله با هر نوع تجاوز نظامي و گسترش مرزهاي اتحاد شوروي تقويت شود. بر اين اساس بود كه نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، در در دو مرحله، تعداد 32 فانتوم D را در سال 1967 (برابر 1346) سفارش داد. نخستين دسته فانتومها در 8 سپتامبر 1968 (برابر 17 شهريور 1347) وارد ايران شدند. فانتومهاي D ايران در سالهاي پيش از انقلاب مذهبي در چندين ماموريت جنگي درگير شدند. نخستين ماموريت، رهگيري ناموفق جنگنده‌هاي ميگ-25 شوروي سابق بود. فانتومهاي ايران در سال 1975 بنا به درخواست كمك پادشاه عمان، جهت مقابله با شورشيان وارد اين كشور شدند. در جريان اين درگيري، تنها يك فانتوم شناسايي به خلباني زنده‌نام سرهنگ داريوش جلالي و كمك ستوانيكم ايوب عاصفی سرنگون شد كه متاسفانه عاصفی زير شكنجه جان خود را از دست داد.

در پي دستيابي به اهداف آينده نگرانهء شاه فقيد، در اوايل و ميانه‌هاي دهه 1970، دولت ايران سفارش 208 فروند جنگنده بمب‌افكن F-4E را به كمپاني مك‌دانل داگلاس ارائه كرد. نخستین دسته از فانتومهای E در مارچ 1971 وارد ایران شدند و بین سالهای 1971 تا 1979 تعداد 177 فانتوم E در اختیار نیروی هوایی شاهنشاهی قرار گرفتند. با این حال در سال 1979، رشد ناآرامی‌ها در ایران، شاه فقید را مجبور ساخت کشورش را ترک کرده و به تبعید برود و يك نظام به شدت متعصب بنيادگراي اسلامي، قدرت را در دست گيرد. نظام تازه وارد جمهوري اسلامي ايران، فورن وضعيت ضديت با غرب را به خود گرفت و در 28 فوريه 1979، دولت ايالات متحده، واگذاري هرگونه جنگ افزار را به ايران ممنوع ساخت. تعداد 31 فروند F-4E خريداري شده مطابق قرارداد، هيچگاه تحويل نگشتند. پس از آلمان غربي، ايران بزرگترين مشتري هواپيماهاي پيشرفتهء RF-4E بود. هواپيمايي غيرمسلح شناسايي كه بر اساس جنگندهء F-4E و تنها براي صادرات ساخته شده بود. ايران در مجموع تعداد 27 فروند هواپيماي RF-4E را سفارش داده بود. نخستين RF-4E در سال 1970، خط توليد كارخانه مك دانل داگلاس در سنت لوئيس را در اواخر سال 1970 به مقصد ايران ترك نمود و در اوايل سال 1971 به ايران رسيد. پانزده هواپيماي باقيمانده RF-4E در سالهاي بعدي تحويل شدند. با اين حال تحويل آخرين دسته از آنها كه 11 فروند بودند در فوريه 1979 همزمان با انقلاب و خروج شاه فقيد از ايران كنسل گرديد.

زماني كه شاه فقيد مجبور شد كشورش را ترك كند، ايران 188 فانتوم عملياتي داشت؛ ولي به دليل تحريمهاي غرب، تهيهء قطعات و ملزومات يدكي اين هواپيماها به دشواري برخورد كرد. حتا مجهزترين يگانها نيز به دليل برخورداري از تمرينات اندك و ضعيف، و همچنين بدون پشتيباني كارخانجات سازنده قطعات يدكي، نتوانستند يه طور كامل عملياتي شوند. دگرگوني شديد سياسي كه به دليل انقلاب بنيادگرا به وجود آمد، وضعيت را بسيار بدتر ساخت. تعداد زيادي از خلبانها و تكنسين‌هاي پس از سقوط حكومت شاه فقيد، از يگان مربوطه اخراج شدند. در نتيجه تا سال 1980، نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران كه IRIAF ناميده مي‌شد، تنها سايهء ضعيفي از دوران گذشته‌اش به شمار مي‌آمد و به هنگام حمله عراق به ايران در سپتامبر 1980، تنها 40 درصد فانتومهاي ايران عملياتي بودند.

تانك T-62 سپاه سوم عراق به هنگام عبور از خيابانهاي خرمشهر
تنها تعداد انگشت شماري از ساختمانهاي اين شهر در جريان نبردهاي اكتبر و نوامبر 1980 سالم ماندند و اين نبردهاي سنگين باعث گشتند تا از خرمشهر با نام مستعار "استالينگراد ايران» نام برده شود.
.

جنگ ايران و عراق در 22 سپتامبر 1980 با حمله نيروي هوايي عراق به شش پايگاه هوايي و چهار پايگاه نيروي زميني ايران آغاز شد و ارتش عراق در چهار نقطهء مرزي به طول 700 كيلومتر جنگ زميني را شروع كرد. پيش از پايان جنگ در سال 1988، چيزي بين 500 هزار تا يك ميليون نفر كشته شدند و بين يك تا دو ميليون نفر مجروح و نزديك به دو ميليون نفر نيز بي‌خانمان گشتند. اگرچه اين جنگ پوشش اندكي در رسانه‌هاي غربي داشت، اما در ابعاد تلفات انساني، يك تراژدي بسيار بزرگ به شمار مي‌آمد.

توان هوايي، نقش برجسته‌اي در جنگ ايران و عراق بازي نمي‌كرد، زيرا هر دو طرف درگير قادر نبودند نيروي هواييشان را به نحو كارآمدي بكار گيرند. در ابتدا، فانتومهاي نيروي هوايي ايران، حملات ضربتي مؤثري در ژرفاي خاك عراق بر ضد اهدافي در بغداد و اطراف آن انجام دادند و از عمليات نيروهاي زميني در خطوط درگيري پشتيباني كردند. نبرد جنگنده با جنگنده به ندرت در طول تمامي مراحل جنگ ايران و عراق روي داد. در طول مرحلهء نخست جنگ، ايرانيها به قدري كافي به سوخت جت و ملزومات مورد نياز دسترسي داشتند تا بتوانند بيشتر نبردهايي هوايي را ببرند. نيروي هوايي ايران در نخستين شليك يا با موشكهاي AIM-9 و يا هر جنگ افزار ديگر، جنگنده‌هاي عراقي را سرنگون مي‌كرد. با اين حال در اين مرحله از جنگ، موشكهاي گرمايابي كه توسط جنگنده‌هاي هر دو طرف درگير بكار گرفته مي‌شدند، نسبت به ساير گونه‌هاي موشكهاي رهگير، به ويژه در ارتفاعات متوسط و بالا، كارايي كمتري داشتند. افزون بر اين در بيشتر اوقات، رادار APQ-120 جنگنده‌هاي فانتوم F-4E بكار گرفته نمي‌شدند زيرا ايرانيها قطعات يدكي مورد نياز را به دليل تحريم فروش جنگ افزار، در اختيار نداشتند و اين بدين معنا بود كه موشكهاي اسپارو نمي‌توانستند شليك شوند.

در اوايل جنگ، خلبانان ايراني از نظر تمرين و تجربه، سرآمد بودند، اما با فرسايشي شدن جنگ، اين برتري به تدريج از دست رفت زيرا تصفيه‌هاي پي در پي دروني در رده‌هاي ارتش ايران، پرسنلي را كه گمان مي‌رفت به رژيم بنيادگراي اسلامي وفادار نيستند يا از كراوات استفاده مي‌كنند و يا به غرب تمايل دارند، باعث شد تا ارتش از افسران و خلبانان باتجربه و كارآزموده تهي گردد. تنها در 9 ماه نخست جنگ با عراق، تعداد 60 فانتوم سرنگون شدند و بسياري ديگر نيز به دليل قطعه‌برداري يا نبود برخي قطعات يدكي اساسي از رده خارج گشتند. تأثيرات ناشي از تحريم فروش جنگ افزار و كمبود قطعات يدكي باعث شدند تا شمار فانتومهايي كه براي عمليات جنگي آمادگي دارند، به شدت كاهش يابد و در آغاز سال 1983، تنها 12 تا 35 فانتوم، توانايي پرواز به آسمان در هر زماني را دارا باشند. با كاهش توانايي ايرانيها، عراقيها رفته رفته پيشرفت مي‌كردند.

جنگنده‌هاي ميراژ اف-1 نيروي هوايي عراق، هر روز جايگاه بهتري در اين نيرو نسبت به ميگهاي روسي پيدا مي‌كردند. عراقيها، در اواخر جنگ، قرار داد خريد و مونتاژ 60 فروند جنگنده ميراژ 2000 را نيز با فرانسويها امضا كرده بودند كه با اشغال كويت، اين قرارداد از طرف دولت فرانسه كنسل گرديد.

.
پس از سال 1982، عراقيها تصميم گرفتند تا آموزشهايشان را بهبود بخشند تا بتوانند جنگ افزارهاي جديدتر و بهتري از توليدات فرانسه را دريافت كنند، به ويژه جنگنده‌هاي سوپر اتاندارد (Super Etendard) ساخت داسو برگه (Dassault Breguet) و ميراژ اف-1. جنگنده Mirage F-1 قادر به شليك موشكهاي هوا به هواي مجيك Matra R-550 Magic بود كه اين موشك، توانايي درگيري در نيمكره‌اي به شعاع 140 درجه را داشت، داراي هدفياب سرخود بود، به هنگام تحمل شتاب گرانش بالا و انجام مانورهاي سنگين توسط جنگنده قابل شليك بود و بردي بين 230 متر تا 10 كيلومتر داشت. موشك مجيك (ماجيك - ماژيك) را مي‌شد به وسيلهء جنگندهء MiG-21 نيز شليك كرد و ثابت شده بود كه بسيار كارآمدتر، دوربردتر و دقيق‌تر از موشك روسي استاندارد ميگ-21 كه همان موشك گرماياب آتول (Atoll) بود، عمل مي‌كند. گزارش شد كه جنگنده‌هاي ميراژ اف-1، چندين هواپيماي ايراني را با استفاده از موشكهاي مجيك سرنگون كرده‌اند و حتا توانسته‌اند موفقيتهايي در شكارهاي ارتفاع پست نيز بدست آورند. پس از سال 1982، عراقيها در بيشتر نبردهاي هوا به هوايي كه پيش مي‌آمد، برنده بودند. در مقابل، ايرانيها در اندك نبردهاي هوايي پيش آمده بازنده بودند و بدين ترتيب ايرانيها بيشتر نبردهاي هوايي پس از سال 1983 را واگذار مي‌كردند مگر اينكه با طرح و نقشه‌اي دقيق، جنگنده‌هاي عراقي را كه طبق يك الگوي از پيش معلوم پرواز مي‌كردند، به تله مي‌كشاندند. ايرانيها قادر نبودند بيش از 30 تا 60 سورتي پرواز در روز را انجام دهند، در عوض شمار سورتي پروازهاي عراق، سال به سال افزايش پيدا مي‌كرد.

پس از آزادي خرمشهر، هيچ كشوري از ادامهء جنگي كه حكومت اسلامي ايران براي دنبال كردن آن در داخل خاك عراق پافشاري مي‌كرد حمايت ننمود و بيشتر كشورهاي جهان با اعمال تحريمهاي بيشتر، هر روز وضعيت نظامي و به ويژه میزان آمادگی هواپيماهاي جنگي ايران را وخيم‌تر از پيش ساختند. در واقع بايد نزديك به نيم ميليون جوان ايراني كشته مي‌شدند تا تهي مغزان جمهوري اسلامي، موقتن از فكر آزادي قدس و كربلا و ... بيرون بيايند.
.

.

.

.
براي ايرانيان در طول جنگ با عراق، بسيار دشوار بود تا بتوانند ناوگان فانتومهايشان را عملياتي نگه دارند. فانتوم از نظر تعمير و نگهداري، هواپيماي بسيار پيچيده‌اي است و به 135 نفر – ساعت كار براي هر ساعت پرواز نيازمند مي‌باشد. كمبود قطعات يدكي ناشي از تحريمها و افزون بر آن، شمار بسيار اندك پرسنل كافي و آموزش ديدهء ماهر، هر روز وضع را بدتر مي‌ساختند. يك سرهنگ خلبان پناهنده ايراني اظهار داشته بود كه شمار اف-4 هاي قابل پرواز ايران به تنها به 20 فروند در پايان سال 1986 رسيده است و هيچ فانتوم شناسايي RF-4E عملياتي نيز وجود ندارد. ايران تنها به شكلي مي‌توانست جنگنده‌هاي اف-4 خود را عملياتي نگه دارد كه قطعات يدكي مورد نيازش را از هر منبعي كه آنها را داشته باشد خريداري كند. اسرائيل به طور محرمانه قطعات يدكي را به ايران ارسال مي‌كرد؛ آنها تصور مي‌كردند با انجام اين كار، از اشغالگري ارتش عراق جلوگيري خواهند كرد. گزارشهايي وجود دارد كه نشان مي‌دهد اسرائيل قطعات يدكي بسيار حياتي رادارهاي APQ-120 فانتومها را كه آنها را قادر مي‌ساخت موشكهاي هدايت شونده نيمه فعال راداري اسپارو را شليك كنند، به ايران فرستاده است. افزون بر اين، ايران توانست برخي ملزومات نظامي مورد نيازش را از بازار جهاني اسلحه به صورت قانوني يا غيرقانوني تهيه كند.
.

.

.

.

جنگنده F-4E به شماره سريال 6552 - 3 كه خلبانش با آن به عراق رفت و به غرب پناهنده شد. اكنون بقاياي اين فانتوم در پايگاه هوایی الطليل (علي ابن ابوطالب) قرار دارد و تنهایی غم‏انگیزی را سپری می‏کند. سازمان سیا با همکاری نیروی هوایی ایالات متحده و ارتش عراق در چارچوب برنامه‏ای به نام نایت هاروست (Night Harvest) خلبانان ایرانی را به پناهندگی در غرب تشویق می‏کردند تا سر از راز ماندگاری فانتومهای ایران در جنگ بردارند.

.
به تاريخ 31 آگوست 1984، يك خلبان اف-4 ايراني با هواپيمايش به عربستان سعودي پناهنده شد. بازرسيهايي كه بي‌درنگ بر روي اين فانتوم انجام گرفت، روشن ساخت كه از قطعات فرستاده شده به وسيلهء اسرائيل و چند كشور عضو ناتو بهره مي‌برد. منبع غيررسمي ديگر تهيه كنندهء ملزومات نظامي براي ايران، خود ايالات متحده بود. دولت ايالات متحده در اوايل جنگ، اندكي جانب عراق را مي‌گرفت و حتا برخي داده‌هاي حساس نظامي را در اختيار عراق مي‌گذاشت. با اين حال، در تلاشي براي آزادي گروگانهايي كه توسط شبه‌نظاميان طرفدار ايران در لبنان به اسارت گرفته شده بودند، ايالات متحده، ارسال برخي ملزومات نظامي مورد نياز به ايران را در سال 1985 آغاز نمود. بيشتر اين ملزومات، شامل موشكهاي ضدتانك تاو (TOW) و موشكهاي ضدهوايي هاوك (Hawk) بودند، اما گزارشهايي نيز وجود داشت كه نشان دهندهء ارسال برخي قطعات ويژهء رادار APQ-120 فانتومها بود. اسرائيل يك ميانجي بسيار مهم در تحويل اين جنگ افزارها بود. داستان فروش جنگ افزار به ايران، سرانجام در نوامبر 1986 توسط برخي رسانه‌ها رسوا شد. چندي بعد آشكار گرديد كه پولهايي پرداختي ايران براي خريد اسلحه از ايالات متحده، جهت خريد جنگ افزار در اختيار گروه كنترا در نيكاراگوآ قرار گرفته است و اين امر در تعارض شديد با مصوبهء كنگره مبني بر منع چنين معاملاتي بود. فاش شدن اين تجارت اسلحه در رسانه‌ها، باعث سرافكندگي شديد حكومت ريگان شد و بحرانهاي قانوني براي دولت وي پديد آورد. در جريان اين معاملات اسلحه با ايران گزارش شد كه تعداد 23 فروند از جنگنده‌هاي F-4E مازاد نيروي هوايي ايالات متحده، در اواسط دهه 1980 به طور كاملن محرمانه از طريق كشور پاراگوئه به ايران تحويل داده شده‌اند.

سروان خلبان همایون حکمتی به تاریخ 15 خرداد 1363 به همراه همرزمش سروان سیروس کریمی در اعماق آبهای خلیج فارس زندگی ابدیشان را آغاز می‏کنند.

.
به تاريخ پنجم ژوئن 1984، دو جنگنده F-4E نيروي هوايي ايران، هنگامي كه به قلمرو ميدانهاي نفتي سعوديها نزديك مي‌شدند، توسط دو جنگنده اف-15 عربستان سعودي رهگيري شدند و يكي از آنها سرنگون گرديد. اين نخستين بار در جهان بود كه يك محصول كارخانه مك دانل داگلاس، محصول ديگرش را هدف قرار مي‌داد.

در اواخر جنگ اگرچه تعداد فانتومهاي قابل استفاده بسيار اندك بود، اما از اواخر ژانويه 1988، نيروي هوايي ايران هنوز هم قادر بود فانتومهايش را جهت پرتاب راكت به سمت تانكرهاي نفتكش در خليج فارس بكار گيرد. هنگامي كه جنگ در 1988 پايان گرفت، گمان مي‌رفت چيزي در حدود 12 فروند و شايد كمتر از آن فانتوم عملياتي در وضعيت مناسب قرار داشته باشند. گمانه‏زنی‏هایی كه در مورد شمار فانتومهاي عملياتي زده مي‌شد، بسيار متفاوت و گسترده بودند. در جايي اعتقاد بر اين بود كه بين 70 تا 75 فانتوم قابل پرواز در ايران وجود دارد. اما نكتهء حيرت‌آور آن بود كه تعدادي از جنگنده‌هاي F-4D هنوز به طور فعال در خدمت قرار داشتند و اين در حالي بود كه بيشتر فانتومهاي IRIAF از نوع F-4E و تعداد اندكي RF-4E بودند.

بر روي فانتومهاي IRIAF برخي بهينه‌سازي‌هاي داخلي انجام گرفته است. براي نمونه، كاركرد رادار APQ-120 جنگنده‌هاي F-4E و رادار APQ-109 جنگنده‌هاي F-4D هم در حالت شناسايي و هم حالت جستجو، به طرز چشمگيري افزايش داده شده است و امروزه جنگنده‌هاي F-4E ايران، اندكي توانايي ديد پايين پيدا كرده‌اند. بيشتر فانتومهاي IRIAF امروز براي انجام انواع ماموريت هوا به زمين يا عمليات ضدكشتي بكار گرفته مي‌شوند.

آفتابت
كه فروغ رخ زرتشت در آن گل كرده است،
آسمانت
كه زخمخانه حافظ، قدحي آورده است،
كوهسارت
كه بر آن همت فردوسي، پر گسترده است،
بوستانت
كز نسيم نفس سعدي، جان پرورده است،
همزبانان من اند

مردم خوب تو، اين دل به تو پرداختگان،
سر و جان باختگان، غير تو نشناختگان،
پيش شمشير بلا،
قد برافراختگان، سينه سپر ساختگان،
مهربانان من اند

نفسم را پر پرواز از توست،
به دماوند تو سوگند، كه گر بگشايند،
بندم از بند، ببينند كه آواز از توست،
همه اجزايم با مهر تو آميخته است،
همه ذراتم با خاك تو آميخته باد،
خون پاكم، كه در آن عشق تو مي‏جوشد و بس،
تا تو آزاد بماني، به زمين ريخته باد.

پايان

اف-4 فانتوم در نیروی هوایی ایران (19)

فانتوم پس از جنگ ویرانگر هشت ساله
دربارهء وضعيت فانتومهاي ايراني مقاله‌اي كه در مجلهء Combat Aircraft نوشته شده است، برخي نكات جالب توجه به نظر مي‌رسند. در این مجله به طور خلاصه قدرت فانتومهای IRIAF ، محدود به 12 فروند F-4D و 64 فروند F-4E و 6 فروند RF-4E مي‌باشد. از اين تعداد در سالهاي اخير چندین فانتوم D و E به دليل نقص فني از دست رفته‌اند و به نظر مي‌رسد اسكادران شناسايي 11 كه شامل هواپيماهاي RF-4E بود و زماني فرمانده با لياقت آن فريدون ذوالفقاري بود، با دارا بودن تنها سه فروند فانتوم شناسايي كه در وضعيت عملياتي بودن سيستمهاي پيچيده آن ترديهاي جدي وجود دارد، بيشتر به نيروي نمادين در IRIAF شباهت دارد تا نيرويي كارآمد. بيشتر فانتومهاي IRIAF به تازگي جهت افزايش عمر عملياتيشان بهينه‌سازي شده‌اند. همانند ساير تايپهاي IRIAF، فانتومها نيز جهت حمل جنگ افزارهاي گوناگون دچار برخي دگرگونيها شده‌اند.

برخي از فانتومها براي پرتاب موشكهاي ضدرادار روسي Kh-58 كه در ناتو به نام AS-11 Kilter شناخته مي‌شوند، بهينه‌سازي شده‌اند.

بيشتر فانتومها توانايي حمل موشك چيني ضدكشتي C-802K-2 را كه در ايران به نام نور مونتاژ مي‌شود، بدست آورده‌اند. موشك هدايت ليزري ستار-3، مين پخش كن كايت-2000 و همچنين مجموعهء گسترده‌اي از جنگ افزارهاي هدايت شوندهء الكترواپتيكالي كه بر پايهء جستجوگر موشك سرشناس ماوريك AGM-65 و سرجنگي بمبهاي سري MK80 شكل گرفته‌اند، از جمله مهمات جديد فانتومها به شمار مي‌آيند. در مقالهء ياد شده همچنين نوشته شده كه تلاش ايرانيان برای افزودن توانایی حمل و شليك موشكهاي هوا به هواي روسي هدايت راداري R-27 و گرماياب R-73 توسط فانتوم به دلیل ناکامی در همسان‌سازي رادار فانتوم با موشکهای یاد شده با موفقيت همراه نبوده است و فانتوم های ایرانی همچنان مجبورند از موشكهاي قديمي AIM-7E-2 اسپارو بهره ببرند. در اين مقاله همچنين نوشتهء جالب توجهي وجود دارد كه در آن اشاره‌اي به يك تامكت F-14A ايراني شده كه موشك گرماياب روسي R-73 با كلاه خلباني داراي سايت نشانه‌روي كه HMS يا Helmet Mounted Sight ناميده مي‌شود، يكپارچه شده است. (سال 8 – شماره 6)

مین پخش کن Kite نمونه‏ای کپی شده از سیستم جنگ افزار JP233 قابل نصب بر روی بمب افکن Tornado IDS می‏باشد..

.

در زمینه بهینه سازی رادار جنگنده‏های اف-4 فانتوم، چهار پروژه تکمیل شده معرفی می‏گردد؛ از جمله «پروژه البرز» برای بهینه‏سازی رادار کنترل آتش APQ-120 جنگنده‏های F-4E. در چارچوب این پروژه برد کشف رادار از 160 کیلومتر به 290 کیلومتر و برد ردگیری آن تا 79 کیلومتر افزایش یافته است. از ویژگیهای اعلام شده این برنامه افزایش توانایی تمیز دادن هدفهای چندگانه می‏باشد. در مورد رادار کنترل آتش APQ -120 پروژهء دیگری نیز به اجرا درآمده که «ذوالفقار» نام گرفته است. کارشناسان الکترونیک نیروی هوایی تحت پروژه ذوالفقار حالت (نشان دهنده هدف متحرک هوابرد = AMTI یا Airborne Moving Target Indicator) را بر امکانات رادار F-4E افزوده‏اند. از ویژگیهای این حالت جدید می‏توان امکان تشخیص و شناسایی هدفهای در حال پرواز در ارتفاع پایین، ردگیری بهتر هدف هوابرد و هدایت موشکهای هوا به هوای راداری به سوی آن را بر شمرد. جزئیات بیشتری از این پروژه اعلام نشده است.

موشک هوا به زمین هدایت لیزری ستار3 و مين پخش كن كايت 2000

.
«پروژه افق» نیز در زمینه بهسازی رادار قدیمی و ناتوان APQ-153 جنگنده‏های F-5E Tiger II به اجرا درآمده و برد کشف هوابرد آن از 32 به 64 کلیومتر و برد ردگیری آن از 16 به 40 کیلومتر افزایش یافته است. از امکانات اعلام شده این برنامه باید به توانایی ردگیری زاویه ای تا 90 درجه، با توان بیشتر در تمیز هدفهای چندگانه نزدیک به یکدیگر اشاره نمود. رادار APQ-153 پیشتر فاقد توانایی ردگیری زاویه‏ای (Off-Boresight) بوده و تنها می‏توانست هدفهای هوایی روبروی خود را ردگیری نماید. گفته می‏شود که با اجرای پروژه افق، توانایی شلیک موشکهای هوا به هوای راداری نیز برای F-5E فراهم شده است. در این صورت، جنگنده‏های F-5E نیروی هوایی ایران از این نظر در میان به کار گیرندگان این هواپیما در جهان پس از نیروی هوایی سنگاپور منحصر به فرد خواهند بود. نوع موشکهای راداری در نظر گرفته شده برای این هواپیما اعلام نشده ,ولی احتمالن AIM-7E-2 اسپارو یا سوپر ماترا Super 530D می‏باشد.

فانتوم F-4E نیروی هوایی ایران در حال حمل دو مین پخش کن Kite

.
پروژه دیگر، «آذرخش» (با نام هواپیمایی به همین نام اشتباه نشود) نام دارد که بهینه سازی رادار کم توان APQ-109 جنگنده‏های قدیمی F-4D می‏باشد. این پروژه با توجه محدودیتهای ذاتی رادار APQ-109 می‏تواند اهمیت ویژه‏ای در افزایش کارایی فانتومهای F-4D داشته باشد. گفته می‏شود که رادار استاندارد این هواپیما فقط 8 کیلومتر برد کشف دارد و فاقد توانایی ارسال فرامین هدایت موشکهای هدایت شونده راداری بوده است. ولی اعلام شده که پس از اجرای پروژه آذرخش، برد کشف این رادار تا میزان بسیار قابل توجه 306 کیلومتر افزایش پیدا کرده و برای نخستین بار، امکان ردگیری هدف از مسافت 77 کیلومتری در آن به وجود آمده است. از ویژگیهای رادار بهینه شده APQ-109 می‏توان به دقت خوب و امکان هدایت موشکهای راداری اشاره نمود. در اینجا ذکر این نکته ضروری است که برد موثر سیستمها با گذشت زمان و مستهلک شدن سیستم، خود به خود کاهش می‏یابد و به ویژه کمبود قطعات یدکی، بر سرعت و تاثیر این استهلاک می‏افزاید. پس هنگامی که می‏گوییم به طور مثال برد اصلی کنونی راداری n کیلومتر می‏باشد،, این مقدار ممکن است از برد اعلام شده شرکت سازنده کمتر باشد. به عنوان مثال گفتنی است که بیشترین برد رادار APQ-120 روی صفحه کنترل رادار در برابر خلبان، 200 مایل (322 کیلومتر) نوشته شده است.


نیروی هوایی در زمینه یکپارچه‏سازی موشکهای هوا به هوا و هوا به زمین گوناگون موجود روی فانتومها و تایگرها نیز فعالیتهای در خور توجهی انجام داده است. از مواردی که به نمایش درآمده می‏توان به پروژه رعد اشاره نمود که به تجهیز جنگنده F-5E با موشکهای هوا به هوای کوتاه برد و گرمایاب روسی R-60 Aphid (نام ناتو: AA-8) مربوط می‏شود. گفته می‏شود که یکپارچه‏سازی موشک آفید R-60 با F-5E امکانات قابل توجهی را در مقایسه با AIM-9J سایدوایندر به آن می‏بخشد. از جمله ویژگیهای اعلام شده این موشک باید به توانایی درگیرشدن با هدف از تمام سمتهای آن (All Aspect) افزایش توان عملیاتی، حمله به هدفهای زمینی دارای منبع حرارتی متمرکز، برد قابل توجه (7.5 کیلومتر)، هدفگیری سریع و قفل کردن روی هدف با استفاده ازرادار، اعلام تکمیل قفل شدن به صورت چشمی (تصویری) علاوه بر صوتی، اعلام وجود یا وجود نداشتن موشک بر روی هواپیما با استفاده از سیستمهای کابین ،, پیشگیری از پرتاب نابهنگام و ایجاد تنوع در جنگ افزارهای هوا به هوای هواپیما اشاره نمود. موشک هوا به هوای گرمایاب آر-60 آفید، 44 کیلوگرم وزن دارد که برای هدایت خود از ناوبری تناسبی سود می‏برد و به فیوز مجاورتی رادیویی و سر جنگی میله‏ای با خرج انفجاری شدید مجهز می‏باشد. همچنین یک دستگاه شبیه سازپرتاب بمب و موشک ساخت نهاد خودکفایی نیروی هوایی به نمایش درآمده است. این وسیله که از یک کابین هواپیمای F-5E و چهار جایگاه نصب جنگ افزار (موشکهای هوا به هوای چینی PL-7 و بمبهای 500 پاوندی) تشکیل یافته، برای آموزش بکارگیری سیستمهای جنگ افزار به خدمه پروازی و احتمالن زمینی مورد استفاده قرار می‏گیرد. نصب موشک هوا به هوای گرمایاب چینی PL-7، به همراه جایگاه ویژهء ساخت این کشور روی نوک بال جنگندهء F-5E از جمله ابتکارات تکنیسین‏های نیروی هوایی ارتش می‏باشد که به دلیل سنگینی وزن موشک نسبت به سایدوایندر AIM-9J و ناتوانی ذاتی موشک پی ال 7، پروژه کنسل شده است.

«پروژه صنم» نیز نامی است که برنامه تبدیل کلاه های پروازی غربی به شرقی، بازسازی کلاه های پروازی غربی و استفاده از کلاه های تبدیلی روی هواپیماهای شرقی، نهاده شده است. نیروی هوایی ایران همچنین هواپیماهای باربری C-130 هرکولس خود را با حسگرهایی در دهلیزهای ارابه های فرود آنها مجهز نموده است (پروژه برودت 2) تا خدمه همواره از دمای چرخهای هواپیما آگاهی داشته باشند. بدین ترتیب به میزان قابل توجهی بر ضریب ایمنی هواپیما افزوده شده و از خطر آتش‏سوزی در آن کاسته می‏شود. از دیگر پروژه های نیروی هوایی، «پروژه طالع» است که نصب سیستم سوخت گیری هوایی را روی جنگنده MiG-29A/UB دربرمی‏گیرد. متاسفانه انواع استاندارد MiG-29A/UB همواره از برد کم پروازی رنج می‏برند و فقدان توانایی سوختگیری هوایی، بر این نارسایی به شدت می‏افزاید. روسها و نیروی هوایی ایران به طور جداگانه با تکمیل کیتهای افزودنی ویژه، این نقص را برطرف نموده‏اند. تفاوت سیستمهای روسی و ایرانی در این است که نوع روسی به صورت تلسکوپی بوده و قابل جمع شدن می‏باشد تا به هنگام پرواز پسای کمتری تولید نماید. لوله سوختگیری هوایی تکمیل شده در نیروی هوایی ایران ثابت است و پسای بیشتری نسبت به نوع جمع شونده ایجاد می‏کند، اما می‏توان آن را برای ماموریتهایی که نیاز به سوختگیری هوایی پیش نمی‏آید، برداشت. هرچند که گفته می‏شود این مقدار پسا چندان قابل توجه نیست. به گفته کارشناسان، تکمیل یک سیستم سوختگیری تلسکوپی جمع شونده نیز در دستور کار سازمان خودکفایی نیروی هوایی ایران قرار دارد. دیگر پروژه در حال اجرای مربوط به سوختگیری هوایی MiG-29، «پروژه طلیعه» نام دارد که از امکانات بیشتری نسبت به طالع بر خوردار می‏باشد. شاید بتوان به عنوان قابل توجه‏ترین بخش بهینه سازی جنگنده‏های ایرانی، به موشکهای هدایت شونده لیزری ستار-1 (پروژه عصر 67) و ستار-2 و 3 اشاره نمود که در غیاب سایر برنامه‏های مربوط به جنگ افزارهای هوا به زمین نیروی هوایی همچون موشکهای ماوریک، بیشتر خود نمایی می‏کنند. موشک هوا به زمین هدایت شونده لیزری ستار، از سیستم پیشرانه موشک زمین به هوای هاوک سود می‏برد و دارای بردی بین 15 تا 20 کیلومتر است. موشک ستار-2 نیز نوع بهینه شده ستار-1 است و مجهز به سر جستجوگر تراز شده (به سبک بمبهای Pavway) می‏باشد. موشکهای هدایت شونده ستار را می‏توان از جنگنده‏های F-4D/E Phantom II شلیک نمود. «پروژه زمزم-1» نیز به نصب سیستم پخش چف و فلیر روی F-4E و زمزم-2 به تکمیل سیستم پخش چف و فلیر برای RF-4E مربوط می‏گردد. پروژه کایت نیز پخش کننده مهمات فرعی ضد تانک یا ضدنفر از پهلوهای خود، روی F-4 Phantom II و احتمالن هواپیماهای دیگری همچون سوخوی24 آزمایش شده و بیشترین کاربرد آن بر ضد مراکز تجمع نفرات نیروهای دشمن است. (جهت آگاهی بیشتر و دقیقتر به ماهنامه صنایع هوایی شماره 81 مراجعه کنید.)

برخي از فانتومها از نيز با استفاده از ملزومات بدست آمده در جريان فرار جنگنده‌هاي Mirage F-1 عراقي به ایران تجهیز شده‏اند فانتوم مشاهده شده در عکس، با استفاده از غلاف خارجي ATLIS II ساخت Thomson-CSF توانايي شليك موشكهاي فرانسوي هوا به زمين هدايت شونده AS-30L را بدست آورده است. این موشکها، بردی فراتر از ماوریک دارند و جنگنده برای شلیک آنها، نیاز کمتری به نزدیکتر شدن به هدف پیدا خواهد کرد.

.

.


بيش از چهار دهه حضور مفيد و كارآمد فانتوم در ايران، نشان از گزينش درست يك هواپيماي جنگي براي نيروي هوايي بوده است. شايد كمتر كشور كاربر فانتومي در جهان، اين چنين توانسته باشد اين جنگنده را در شرايط گوناگون جنگي به كار گرفته باشد از بمباران پايگاههاي هوايي، پالايشگاهها، پادگانها، تاسيسات نظامي گرفته تا انجام گشت هوايي، پرواز شناسايي - جاسوسي، حمله به شناورهاي جنگي و پشتيباني نزديك هوايي به ويژه در ماههاي نخستین جنگ با عراق. امروزه با وجود تلاش فراوان پرسنل باتجربه نیروی هوایی برای به روز نگهداری یا بهینه‏سازی فانتومها، این جنگنده به دلیل حضور در جنگی فرسایشی و بسیار طولانی هشت ساله، نبود روابط اقتصادی و سیاسی با کشور سازنده و تنگ‏نظری و ترس مسئولان حکومت اسلامی از توانمند شدن نیروی هوایی، به پایان عمر خویش رسیده‏اند. با نصب کایت2000 یا نصب چند موشک AS-30 نیز نمی‏توان بر روی توان جنگی این هواپیماها در رویارویی با هواپیماهای جنگی موجود در منطقه همچون یوروفایتر و اف-15، حساب چندانی باز کرد. تعویض سریع فرماندهان نیروی هوایی، جابه‏جایی گستردهء نیروها در بین پایگاههای گوناگون، جملگی حاکی از ترس فراوان مسئولان و مقامات عالیرتبه نظام الله از این نیرو می‏باشد. به ویژه اینکه در پایگاه یکم مهرآباد، که زمانی پایگاه فانتومها بود و در سالهای پس از انقلاب، مدتی میزبان بمب‏افکن‌هاي سوخوی Su-24MK نیروی هوایی به شمار می‏رفت، اکنون هیچ نوع بمب‏افکنی نگهداری نمی‏شود تا خیال مسئولان پایتخت نشین از بابت کودتای احتمالی که به طور معمول بمب‏افکن‏های نیروی هوایی پیشقراول آن هستند، راحت باشد. بهترین گزینه موجود برای جایگزینی فانتومها که باعث بازآموزی طولانی و سنگین برای پرسنل موجود نگردد، جنگنده‏های ساخت بوئینگ F-15E و F-15SE می‏باشند. البته در شرایط ایده‏آل، استرایک ایگل و سایلنت ایگل نیز جنگنده‏هایی واسطه‏ای محسوب می‏شوند و نیروی هوایی ایران باید در پی خریداری جنگنده‏ای از نسل پنجم همچون F-35 باشد تا بتواند دست کم 30 سال از آن بهره‏مند گردد. خریداری هواپیماهای روسی نیز ناگفته مشخص است که نه ممکن است و نه به صلاح. روسها را باید بدقول‏ترین و نامناسب‏ترین فروشنده جنگ افزار به ایران به شمار آورد. برای چهار پایگاه همدان، بوشهر، بندرعباس و چابهار، دست کم برای هر کدام، تعداد دو اسکادران 12 فروندی از جنگنده‏های F-15SE مورد نیاز است که شماری در حدود 100 فروند را بالغ می‏گردد. با درنظر گرفتن قیمت 100 میلیون دلار برای هر فروند و تحویل گیری دو ساله آنها، به رفمی در حدود 5 میلیارد دلار در هر سال نیاز است. بدیهی است که با حذف نیروهای زائد و موازی همچون سپاه پاسداران و بسیج، نپرداختن دلارهای بی‏دلیل به گروهکها و سازمانهای مخفی و غیرمخفی زیرزمینی و روزمینی همچون حزب الله لبنان، حماس، جیش المهدی، جبهه خلق برای بدبختی فلسطین و ... «ایران آزاد آینده» به راحتی و بدون کوچکترین فشار اقتصادی قادر خواهد بود توان نیروهای نظامی و به ویژه نیروی هوایی ضعیف شده خود را در منطقه پرچالش خاورمیانه به روز کند و خود را از شر دفاع موشکی بی‏ارزش ساخت کره شمالی برهاند.

اين مقاله در اينجا پايان مي‌يابد. در نوشتار بعدي، برگردان نوشتاري خارجي در مورد فانتومهاي ايراني را پيشكش خواهم كرد.

اف-4 فانتوم در نیروی هوایی ایران (18)

اتحاد اعراب بر ضد ایران
در طول سالهای 61 تا 67 و با افزایش شدید حملات هوایی رژیم عراق به تاسیسات نفتی و دریایی ایران، آمار درگیری فانتومها با میراژهای عراقی روز به روز بالاتر می‏رفت. میراژهای عراقی، این امکان را داشتند تا از حریم هوایی کشورهای دوست و برادر و البته مسلمان کویت، بحرین، عربستان سعودی و قطر استفاده کنند. بر اساس یک توافقنامه بین صدام و کشورهای عربی منطقه، هنگامی که جنگنده‏های عراقی از پایگاههای خود به سمت خلیج فارس پرواز می‏کردند، بلافاصله به وسیلهء تلفن مستقیمی که در ستاد نیروی هوایی عراق قرار داشت، اطلاعات مورد نیاز به آگاهی کویتی‏ها (به عنوان نزدیکترین کشور به خلیج فارس) می‏رسید و آنها نیز تسهیلات لازم را از پایگاه رادارشان برای خلبانان عراقی فراهم می‏کردند تا از تیررس رادارها و شکاریهای ایران دور بمانند. تمام این کوششهای شبانه‏روزی عراق با ورود میراژها به صحنه جنگ خلیج فارس، به صورت جدی افزایش یافت.

در اواخر جنگ ویرانگر هشت ساله، نیروی هوایی عراق دست کم یک فروند هواپیمای باربری Il-76 خود به تانکر تبدیل کرد تا بتواند به جنگنده‏های Mirage F-1 که در عمق خلیج فارس مشغول عملیات ضربتی بر علیه نفتکشها و تأسیسات دریایی ایران بودند، سوخت برساند.

ورود سوپر اتاندارد
در اکتبر 1983، دولت فرانسه برای افزایش کارایی شکار کشتیها توسط نیروی هوایی عراق، تعداد 5 فروند جنگنده ضدکشتی Super Etendard را به عراق اجاره می‏دهد. این معامله، همچون فروش موشکهای ضدرادار آرمات (ARMAT) با یک نام جعلی به نام شکر (Sugar) انجام می‏گیرد. سوپر اتانداردهای عراقی بسیار بیشتر از تواناییشان شهرت و آوازه یافتند. رادار Agave (رادار آگیو) آنها، تنها قابلیت عملیات ضدکشتی با موشکهای اگزوسه را داشت و کاردکرد آن در حالت هوا به هوا، بسیار ضعیف بود.

سوپر اتاندارد عراقی (چهرهء خلبانان و علائم شناسایی هواپیما پاک شده است؟)

اما سوپراتانداردها با وجود شمار اندکشان و همچنین کمبود خلبانان آموزش دیده، در یک دورهء یک ساله، عملیات ضدکشتی بسیاری انجام می‏دهند. به تاریخ 27 مارس 1984، نفتکش فیلیکون متعلق به یونان که حامل نفت ایران بود در 40 ناتیکال مایلی جنوب غربی خارک هدف موشکهای اگزوسه پرتابی از سوپر اتانداردهای عراقی قرار می‏گیرد. در 3 دسامبر 1984 با همکاری جنگنده‏های تازه وارد Mirage F-1EQ-5، نفتکش مینیاتور متعلق به قبرس و در 21 دسامبر 1984، نفتکش ماگنولیا که با پرچم لیبریا حرکت می‏کرد، هدف قرار گرفته و غرق می‏شوند.

.

اما کار بدینجا پایان نمی پذیرد. در دست کم چهار رویارویی فانتومها و تامکتهای بوشهری با سوپر اتانداردها، دو فروند از سوپراتاندارد های عراقی سرنگون می‏شوند. در 3 آپریل 1984، با اعلام زنگ اسکرامبل در پایگاه ششم بوشهر، دو فانتوم F-4E برای رهگیری دو پرنده ناشناس که از منطقه خورعبدالله وارد خلیج فارس شده بودند، برمی‏خیزند. فانتومهای ایرانی به سرعت و با کمک اپراتور رادار، خود را به هدف می‏رسانند. بلافاصله یکی از فانتومها، نزدیکترین هدف را با یک موشک اسپارو AIM-7E-2 هدف قرار می‏دهد. پرنده ناشناس که یک جنگنده ضدکشتی سوپر اتاندارد است با آسیب دیدگی شدید به همراه جنگنده دیگر به سرعت به سمت عراق باز می‏گردد و به هنگام فرود در پایگاهش، نابود می‏شود. به تاريخ ۲۶ جولای ۱۹۸۴، دو فروند سوپر اتاندارد در راه حمله به تانکر نفتکش در نزديکی جزيره خارک بودند که سيستم گيرندهء اخطار راداري آنها، خبر از نزديک شدن شيء ناشناس پرنده از سمت عربستان سعودی داد. اين موضوع به خودی خود مهم نبود زيرا عراقي‏ها به طور دائم پرواز هواپيماهای گشت اف-۱۵ عربستان را بر فراز سواحل توسط رادار ثبت مي‏کردند. اين بار اما موضوع کمی تفاوت داشت. سر دسته سوپراتاندارد ها که شاهد انفجار هواپيمای همراه خود بود، به سرعت به پايگاه خود فرار نمود. عراقي‏ها تا مدتها بر اين اعتقاد بودند که هواپيمای سوپر اتاندارد آنها توسط هواپيماهای اف-۱۵ عربستان مورد اصابت قرار گرفته است، اما واقعيت به شکل ديگری بود. يک فروند تامکت ايرانی، چنان دستگاههای هشدار دهندهء سوپراتاندارد ها را مختل کرده بود که آنان متوجه نشدند که يک اف-14 ايرانی در کمين آنهاست و در حقيقت يک موشک فونيکس AIM-54A بود که هواپيمای سوپر اتاندارد را مورد اصابت قرار داد و منهدم نمود. تنها پس از گذشت دو هفته، سوپر اتانداردها جرأت حضور دوباره بر فراز خليج فارس را پيدا کردند.

عکسی از پنج سوپر اتاندارد عراقی

مدتی بعد، عراقیها با تغییراتی که در بر روی جنگنده‏های Mirage F1-EQ5 انجام می دهند، موفق می‏شوند بر روی هرکدام از آنها، دو فروند موشک ضدکشتی اگزوسه را سوار نمایند و بدین ترتیب، با ورود جنگنده‏های توانمندتر در مانور، رادار و سیستمهای الکترونیک میراژ اف-1، سه فروند سوپر اتاندارد باقیمانده به فرانسه بازگشت داده می‏شوند.

در نبود قطعات یدکی رادارهای APQ-120 و جنگ افزارهای مناسب فانتومها و تامکتها، حملات میراژها و سوپراتاندارد های عراقی به نفتکشهای حامل نفت ایران، تاسیسات نفتی و مراکز صنعتی مهم ایران، روز به روز افزایش پیدا می‏کرد. هر روز خبر جدیدی از حملات سنگین و پرخسارت عراق به تأسیسات ایران منتشر می‏شد. برای مثال به تاریخ 7 شهریور 1366، جنگنده‏های میراژ به تأسیسات جزیره لاوان حمله کردند و چند موشک هوا به زمین هدایت شونده AS-30L را به سمت سکوی نفتی رسالت شلیک کردند که بر اثر آن، مخزن بنزین، تأسیسات آب شیرین‏کن، دو مخزن گازوئیل و تأسیسات برق جزیره منهدم شدند و مخازن نفت 2 و 3 و مخزن شماره 4 ذخیره‏سازی بنزین دچار آتش‏سوزی بسیار شدید شدند. همچنین 35 نفر از مأموران آتش‏نشانی نیز دچار سوختگی بسیار شدید گشتند. میراژها که اکنون توسط تامکتها و فانتومهای پایگاه ششم تعقیب می‏شدند، به آسانی وارد حریم هوایی بحرین و قطر شدند و پس از سوختگیری، در کمال آسودگی و امنیت به عراق بازگشتند. کمتر از 5 دقیقه بعد، دسته دوم میراژهای عراقی، جزیره فارسی را با 18 راکت و موشک AS-30 مورد حمله قرار دادند و یک نفتکش 130 هزار تنی ایرانی به نام الوند را به هنگام بارگیری در جزیره سیری مورد حمله شدید قرار دادند و آن را از وسط به دو نیم کردند.
.

نفتکش 130 هزار تنی الوند لحظاتی پس از حمله توسط میراژهای عراقی
.

تنها 3 روز بعد در 10 شهریور 1366، چهار فروند Mirage F-1 با پرواز در ارتفاع بسیار پایین و عبور از شیار شمال و جنوب کوههای مشرف بر ذوب آهن اصفهان، این کارخانه را به شدت بمباران کردند. در این حمله 25 تن از کارگران کارخانه به شهادت رسیدند و 160 تن دیگر نیز به شدت مجروح گشتند. در همان روز، دستهء دیگری از میراژها، تأسیسات برق 63 هزار تنی تیران را بمباران کردند که بر اثر آن این مرکز تقریبن نابود شد. همزمان در خلیج فارس، جنگنده‏های میراژ عراقی، یک فروند نفتکش قبرسی که در اجاره شرکت نفتکش ایران بود، در 120 کیلومتری جنوب بوشهر و 40 کیلومتری جزیره فارسی با دو موشک اگزوسه AM-39 Exocet هدف قرار دادند. لحظاتی بعد، کشتی تدارکاتی بیگ اورنج (Big Orange) در نزدیکی ترمینال نفتی خارک هدف موشکهای اگزوسه قرار گرفت. سنگین‏ترین بمبارانها در روز 18 شهریور 1366 انجام گرفت که میراژهای عراقی در حملات سنگین و سراسری هوایی خود، مراکز صنعتی و مسکونی شهرهای کرمانشاه، دورود، پیرانشهر، دزفول و کارخانه هپکو اراک را هدف راکتها، بمبها و موشکهای هدایت شونده AS-30 قرار دادند.
.

.
میراژها در جنگ شهرها و حمله به مراکز صنعتی و تجاری تا پایان جنگ حضور گسترده و چشمگیر داشتند و با کاهش پرواز تامکتها به دلیل نبود قطعات یدکی و جنگ افزارهای مورد نیاز، نیروی هوایی ایران به ناچار به استفاده از جنگنده‏های اف-4 و اف-5 روی آورد. عملیات سنگین و فشردهء صدها جنگنده ضربتی میراژ اف-1، سوخوی-22 و میگ-23 عراقی شبانه‏روز و تا پایان جنگ ادامه داشت. با سخت‏تر شدن شرایط جنگ و شکست در کلیهء جبهه‏ها که به دلیل بهره‏گیری از نیروهای فاقد آموزش کافی، نبود تجهیزات و ساز و برگ مناسب جنگی و کاهش داوطلبان مرگ اتفاق افتاد، جمهوری اسلامی ناچار شد راه قدس را از کربلا عبور ندهد و جام زهر را بنوشد و آتش‏بس پیش‏بینی شده در قطعنامه 598 شورای امنیت را بپذیرد. پس از پذیرش قطعنامه 598، پروازهای ضربتی میراژهای عراقی همچنان ادامه داشت. در جریان حمله گروهک مجاهدین خلق به کرمانشاه، میراژها با همراهی جنگنده‏های میگ-23، سنگین‏ترین و فشرده‏ترین عملیات ضربتی هوایی خود را انجام دادند.

در این مقطع 6 ساله، نیروی هوایی ایران به دلیل ادامه جنگ در درون خاک عراق و تحریمهای گسترده ناشی از آن، روز به روز به لاک دفاعی فرو می‏رود. تامکتها در نبود قطعات یدکی حساس موشکهای فونیکس، تنها برای بهره‏گیری از توان رادار پرقدرتشان به پرواز درمی‏آیند و در اواخر جنگ، با نبود قطعات الکترونیکی رادار، تامکتها تنها می‏توانند با سایدوایندر و مسلسل به جنگ میراژ اف-1 و سوپراتاندار و میگ-25 بروند. عباس دوران، قهرمان 120 پرواز برون مرزی با فانتوم، به مسلخ بغداد فرستاده می‏شود، جایی که خود نیز می‏داند بر خلاف کمان99، در رویارویی با دهها سایت رولند، کروتال، سام2، سام3 و سام6 برگشتی درکار نیست. عباس، قربانی جاه‏طلبی مقامات جمهوری اسلامي در پافشاری به ادامهء جنگ می‏گردد. حسین خلعتبری، استاد پرتاب موشکهای ماوریک و قهرمان جنگ دریایی نبرد هفتم آذر 1359، با فانتوم D و بدون پشتیبانی هوایی و زمینی، به جنگ دو میگ-23 و یک میگ-25 فرستاده می‏شود. حسین با سایدوایند، به جنگ آکرید ها و آپکس ها مي‌رود.

در ماههای پایانی جنگ با عراق، توان نیروی هوایی ایران به دلیل نبود دسترسی به قطعات یدکی و جنگ افزارهای مورد نیاز به شدت تحلیل می‏رود. به طوری که برای پرواز گشت خلیج فارس گاه تنها یک تامکت عملیاتی موجود است که آن هم با چند بار سوختگیری هوایی، تا 13 ساعت در آسمان پرواز داده می‏شود. فانتومها نیز به دلیل ضعف سیستمهای راداری و الکترونیک، تلفات، خسارات و همچنین نبود پشتیبانی راداری مناسب، نمی‏توانند مانع جدی و مهمی برای جنگنده‏های میراژ اف-1 عراق به شمار آیند که شب و روز به دنبال شکار نفتکشها و کشتیهای باری موجود در سواحل ایران هستند. بین 1982 تا 1988، آواکسهای E-3A Sentry عربستان سعودی، نقش اساسی و مهمی در یاری رسانی اطلاعاتی به نیروی هوایی عراق در شکار نفکتشها و همچنین حمله به تاسیسات نفتی ایران ایفا می‏کنند. تقریبن در تمامی طول سال 1363، فانتومهای پایگاه ششم در بوشهر، برای اسکورت نفکتشها به خارک و دیگر بنادر شمالی خلیج فارس پرواز می‏کردند. در پاسخ به حملات عراقیها به کشتیهای حامل نفت و ملزومات در بنادر ایران، نیروی هوایی طرح ویژه‏ای را از اردیبهشت 1363 آغاز نمود. هدف این طرح، حمله هوایی به کشتیهایی بود که محموله‏های جنگ افزار و غیره را به مقصد عراق ولی در بنادر عربستان سعودی و کویت تخلیه می‏کردند. نتیجهء این طرح آن بود که فانتومهای پایگاه ششم خیلی زود طرف اصلی درگیری با شکاریهای اف-15 عربستان سعودی شوند.

.

سروان خلبان همایون حکمتی
زندگي ابدي: 15 خرداد 1363

.

ماجراي درگيري هوایی عربستان با ایران
به تاریخ پنجم ژوئن 1984 برابر 15 خرداد 1363 دو فروند فانتوم F-4E از پایگاه بوشهر جهت عمليات بر روی خلیج فارس به هوا بلند می‏شوند. پيش از پرواز فانتومها، يک فروند هواپيمای گشت دريايي P-3F Orion نيروی هوايی ايران، يک فروند تانکر نفتکش را در جنوب جزيره لاوان و نزديک به سواحل عربستان سعودی در خليج فارس شناسايي كرد. در اوايل جنگ موسوم به نفتكشها، ايران تنها اقدام به نابودی نفتکشهای عازم به مقصد عراق مي‌کرد اما اينک نيروی هوايی ايران مأموريت يافت تا کشتيهای نفتکش عربستان و کويت را هم مورد هدف قرار دهد زيرا اين دو کشور به طور علنی از عراق در جنگ حمايت مالی و تسليحاتی مي‏کردند. بعد از شناسايی نفتکش توسط اوريون ايرانی، دستور حمله به نفتكش ياد شده به دو فروند فانتوم كه متعلق به گردان 61 از پايگاه ششم شکاری بوشهر بودند، جهت حمله به اين نفتکش صادر شد. تنها چند لحظه پس از پرواز فانتومها در آسمان خليج فارس، يک فروند هواپيمای آواكس E-3A متعلق به نيروی هوايی عربستان سعودي (RSAF)، آنان را شناسايي نمود. اين رادار پرنده در خاک عربستان مستقر بود و اطلاعات ارزشمندي در اختيار هم‏پيمانان آمريکا در منطقه قرار مي‌داد. همزمان دو فروند هواپيمای اف-15 نيروي هوايي سلطنتي عربستان يكي از نوع F-15C و ديگري F-15D متعلق به اسکادران ششم، مشغول تمرين سوختگيری هوايی از تانکر KC-10 نيروی هوايی ايالات متحده بودند.
.

.

با توجه به خطر حمله فانتومهای ايرانی به نفتکش سعودی، هواپيمای آواکس، دستور قطع عمليات سوختگيری را به ايگلها صادر و آنها را جهت رهگيری به سمت فانتومهای ايرانی هدايت نمود. عامل اصلی و هدايتگر اين مأموريت، حضور استاد خلبان آمريکايی در کابين عقب جنگنده F-15D بود. معلم خلبان آمريکايی به نام سروان بيل تيپين (Capt Bill Tippin) خلبانان ايگلها را تشويق به انجام اين عمليات نمود و با يادآوری توانمنديهاي هواپيمای F-15 آنان را از پيروزی قاطع مطمئن ساخت. زمانی که فانتومهاي ايرانی به قسمت جنوبی پايگاه دريايی الجبيل (Al-Jubayl Naval Nase) رسيدند، دو فروند اف-15 ايگل ياد شده از روبرو به آنان حمله‌ور شدند. تحت فرماندهی و هدايت مستقيم خلبان آمريكليي و با به کارگيری مختصات دقيق ارائه به وسيلة هواپيماي آواكس، رادار ايگلها بر روی فانتومهاي ايرانی قفل شدند و هرکدام يک موشک اسپارو AIM-7F Sparrow به طرف فانتومها شليک کردند. موشکهای شليک شده باعث انفجار يکی از فانتومها و صدمه ديدن شديد فانتوم ديگر گرديدند. خدمهء فانتوم دوم که به شدت آسيب ديده بود موفق به بازگرداندن هواپيماي خود به کشور گرديدند و با فرود اضطراری در فرودگاه جزيرهء کيش از مرگ حتمی نجات يافتند. خلبانان فانتوم منفجر شده که سروان همايون حکمتی و سروان سيد سيروس کريمی نام داشتند، هرگز فرصت خروج از کابين را پيدا نکردند و به همراه هواپيمای خود در اعماق آبهای خليج فارس به ابديت شتافتند. (با تشكر ويژه از آقاي فريبرز بابت اين نوشتار)

ادامه دارد.

اف-4 فانتوم در نیروی هوایی ایران (17)

شش سال جنگ فرسایشی بیهوده
فانتومهای ایران در اردیبهشت 1365 بمباران پایگاههای پشتیبانی کنندهء خطوط مقدم جبهه میانی نیروهای ارتش عراق را که در ضدحملات علیه نیروهای پیاده ایران بسیار سنگین و پرآتش بودند، آغاز کردند. نیروی هوایی عراق نیز جنگنده‏های رهگیر خود را برای محافظت از تأسیسات نفتی خود به ویژه در منطقه کرکوک بکار گرفت. همزمان جنگنده‏های میراژ اف-1 ، سوپر اتاندارد و هلیکوپترهای سوپر فرلون عراقی، عملیات فشردهء ضدکشتی را در خلیج فارس انجام می‏دادند.

هلیکوپتر فرانسوی SA 321 موسوم به Super Frelon مجهز به موشک ضدکشتی AM-39 Exocet (اگزوسه)
عراق تعداد 16 فروند از این هلیکوپترها را جهت حمله به کشتیها در خلیج فارس خریداری کرد. تنها برتری این هلیکوپتر، پرواز در ارتفاع بسیار پست و در نزدیکی سطح دریا بود که آن را از دید رادارهای ایران مخفی نگه می‏داشت.

به تاریخ 21 تیر 1365، یک فروند جنگنده اف-14 تامکت جمعی گردان 81 شکاری اصفهان، به هنگام گشتزنی در خلیج فارس، در فاصلهء 200 کیلومتری و در نزدیکی ترمینالهای نفتی البکر و الامیه، یک پرنده ناشناس را بر روی صفحهء رادار خود مشاهده نمود. بلافاصله با آگاهی شیفت آلرت پایگاه ششم بوشهر و با توجه به نزدیکتر بودن بوشهر به منطقه، یک جنگنده فانتوم F-4E جهت رهگیری رهسپار گردید. پرنده ناشناس، یک فروند هلیکوپتر عراقی سوپر فریلون مسلح به دو موشک ضدکشتی اگزوسه AM-39 بود. هلیکوپتر عراقی که بر روی سکوی نفتی الامیه فرود آمده و منتظر شکار کشتی بود، توسط یک موشک ماوریک پرتابی از جنگنده فانتوم، بر روی سکوی نفتی منهدم گردید. در همین لحظه، یک شکاری میگ-23 که برای مقابله با فانتوم یاد شده وارد منطقه شده بود، توسط جنگنده اف-14 که پوشش هوایی منطقه شمال خلیج فارس را برعهده داشت، رهگیری و با یک موشک فونیکس AIM-54A سرنگون گردید.

نیروی هوایی ایران که قصد داشت شریان حیاتی رژیم بعثی یعنی صدور نفت را مختل کند، به تاریخ 20 مرداد 1365، با چهار جنگنده فانتوم F-4E جمعی پایگاه سوم شاهرخی همدان که هریک به شش بمب سقوط آزاد MK-82، موشکهای هوا به هوای اسپارو و سایدوایندر و غلافهای اخلالگر پیشرفتهء ALQ-131 ساخت وستینگهاوس مجهز بودند، پالایشگاه نفت الدوره در جنوب بغداد به شدت و بسیار دقیق بمباران نمود.

جنگنده‏های فانتوم که اسکادرانی از آنان جهت نزدیکی به مناطق درگیری در پایگاه وحدتی دزفول مستقر بودند، هر روز بیش از روز قبل، درگیر بمباران نیروهای عراقی می شدند. متأسفانه در روز 14 مهر 1365، سروان خلبان رضا محمد، فرمانده گردان تاکتیکی 306 (گردان F-4D های اعزامی به وحدتی) پس از بازگشت از یک عملیات بمباران سنگین و در حالی که جنگنده‏اش به دلیل اصابت موشک آسیب دیده بود، هنگام فرود در پایگاه چهارم وحدتی دزفول، دچار سانحه شد و به شهادت رسید.

نیروی هوایی ایران که در دهه 1970، هر روز با دراختیارگیری تجهیزات و جنگ افزارهای بهتر، توانمندتر می‏شد، با گذشت شش سال از جنگ ویرانگر فرسایشی با عراق، به دلیل عدم توانایی در جایگزینی و خرید جنگ افزار، تحت فشار بسیار زیادی قرار گرفته بود. کمبودهای نیروی هوایی ایران به همراه تنومند شدن روزمره نیروی هوایی عراق به دلیل پشتیبانی گسترده فرانسویان و روسها، سبب زیانهای سنگینی به جریان صادرات نفت ایران در زمستان 1365 شد. در 18 دی 1365، سپاه پاسداران، یکی دیگر از شاهکارهای همیشه شکست خورده و بسیار پرتلفات خود به نام عملیات کربلای 5 را در منطقه شلمچه به قصد اشغال بصره آغاز نمود. نیروی هوایی ایران مجبور بود پشتیبانی هوایی منطقه عملیاتی را به همراه دفاع هوایی روزمره در منطقه شمال خلیج فارس در برابر پرواز شبانه‏روزی جنگنده‏های عراقی که به قصد حمله به کشتیها و تأسیسات ایران وارد منطقه می‏شدند به انجام برساند.

به تاریخ 27 بهمن 1365، دوربردترین عملیات بمباران نیروی هوایی ایران پس از عملیات حمله به پایگاههای سه گانه H3 انجام گرفت. در این روز، دو فروند فانتوم F-4E هریک مجهز به شش بمب MK82، موشکهای هوا به هوای اسپارو و سایدوایندر و همچنین غلافهای اخلاگر ضدعمل الکترونیک AN/ALQ-87 از پایگاه چهارم وحدتی دزفول به قصد بمباران تلمبه خانه نفتی H2 در 640 کیلومتری عمق داخل خاک عراق در دورترین نقطهء غرب این کشور به پرواز درآمدند. در حالی که پدافند منطقه H-2 کاملن غافلگیر شده بود، تلمبه خانه نفتی با موفقیت کامل بمباران گردید. دو جنگنده فانتوم به سرعت سمت مرز ایران را در پیش گرفتند. بلافاصله تمام پایگاههای نیروی هوایی عراق که در مسیر بازگشت این دو جنگنده قرار داشتند، تمام تلاش خود را برای رهگیری و سرنگونی فانتومها آغاز کردند. در حالی که فانتومها هنوز 500 کیلومتر با مرز ایران فاصله داشتند، از سوی دو جنگنده میراژ اف-1 رهگیری شدند و متأسفانه یکی از فانتومها در عمق خاک عراق سرنگون گردید و خلبانان آن نیز مجبور به اجکت شدند. پس از سرنگونی فانتوم، نیروی هوایی عراق، بقایای سیستم اخلالگر ALQ-87 را جمع آورده کرده و به روسیه فرستاد. (عکس زیر، بقایای قسمت دم فانتوم سرنگون شده را نشان می‏دهد.)

در طول سال 1366، فانتومها بیتشر وقت خود را در زمینهء دفاع هوایی و مقابله با دسته‏های انبوه جنگنده‏های عراقی که روز به روز بر تعداد و دفعات حملاتشان افزوده می‏شد، هزینه می‏کردند. در پاییز 1366، نیروی هوایی عراق، تلاش فراوانی را برای از کار انداختن فعالیت پایگاه چهار وحدتی دزفول که میزبان دست کم یک اسکادران از فانتومهای همدانی بود، بکار بست. در طول این فصل، فانتومهای مستقر در وحدتی، دفاع بسیار فشرده‏ای را از پایگاه و انبارهای مهمات نیروی زمینی در برابر حملات سنگین و بی امان عراقیها به اجرا درآوردند.

در این حملات، نیروی هوایی عراق همواره از یک فروند بمب‏افکن پیشقراول سوخوی22 از گونه پیشرفته Su-22M-4K مجهز به غلاف اخلاگر SPS-141 و موشکهای ضدرادار روسی Kh-28E که در عراق به نام نیسان-28 مونتاژ می‏شدند، استفاده می‏کرد تا سایتهای راداری Hawk، Rapier و Tigercat نیروی هوایی ایران را هدف قرار دهد. فانتومهای پایگاه وحدتی، مجبور بودند با انجام پروازهای مداوم CAP، به مقابله با جنگنده بمب‏افکن‏های عراقی بپردازند. در جریان این پروازهای گشت، در روز 12 آبان 1366، یک فروند MiG-23BN، در روز 13 آبان یک فروند MiG-21MF و در روز 24 آبان، یک فروند Mirage F1-EQ را در جریان نبردهای هوایی با فاتتومها سرنگون شدند. همچنین در روز 26 آبان، یکی از همین بمب‏افکن‏های پیشرفته سوخوی-22 که به قصد سرکوب پدافند هوایی منطقه به پرواز درآمده بود، توسط فانتومهای وحدتی سرنگون گردید.

موشک ضدرادار روسی Kh-28E که در عراق به نام نیسان28 مونتاژ می‏شد. این موشک، جنگ افزار اصلی بمب افکن های سوخوی22 در حمله به سایتهای راداری موشکهای Hawk ایران بود.

در روز یکم آذر 1366، چهار جنگنده MiG-23BN به قصد بمباران پایگاه وحدتی از پایگاه هوایی ناصریه به هوا برمی‏خیزند. هدف، بمباران تأسیسات و باند خزش پایگاه است تا عملیات بمباران روزانه فانتومها دچار اختلال شود. یکی از میگها توسط پدافند هاوک MiM-23 هدف قرار می‏گیرد و دومین میگ-23 نیز پس از تعقیب و گریزی 90 کیلومتری توسط یک فروند F-4D، شکار شده و سرنگون می‏گردد. دقایقی بعد، دستهء دوم جنگنده‏های میگ-23 عراقی وارد منطقه می‏شوند. فانتومهای گشت پایگاه وحدتی، این بار هر دو جنگنده را نیز هدف قرار داده و سرنگون می‏کنند. اگرچه نیروی هوایی عراق با انجام حملات گسترده و فله‏ای، به برخی موفقیتها نیز دست پیدا کرد، اما تلفات این نیرو بسیار چشمگیر بود و چنین خساراتی به راحتی می‏توانست هر نیروی هوایی بزرگی را به راحتی از پای درآورد. در حالیکه نیروی هوایی عراق در آن روزها، از قدرتمندترین نیروهای هوایی جهان بود و چنین تلفاتی، خلل چندان مهمی برای این نیرو به وجود نمی‏آورد.

تلفات جاه طلبی رژیم اسلامی در اشغال فاو، خارج از تصور بود.

از اواخر زمستان 1365 تا زمستان 1366، با توجه به کاهش روزافزون توان جنگی ایران به واسطهء تحریمها و کاسته شدن نیروهای داوطلب مرگ در راه خمینی، رکود نسبی در بیشتر جبهه‏ها و نقاط درگیری حکفرما شد. اما این آتشی زیر خاکستر بود. عراق با استفاده از این فرصت، توانست با یک بسیج بزرگ، توان نیروی زمینی‏اش را به 50 لشگر برساند؛ در حالیکه در نخستین روز جنگ، تنها 12 لشگر آماده در اختیار داشت. در چنین وضعیت، فشار بر نیروی زمینی و هوایی ارتش ایران روز به روز تنگتر می‏شد. ارتش عراق در این مرحله، دست به آزادسازی مناطق اشغالی ایران نمود. عراقیها در اواخر جنگ، ابایی از بکارگیری گسترده انواع و اقسام سلاحهای شیمیایی نداشتند. در نیمه‏شب 28 فروردین 1367، عملیات بسیار بزرگ «رمضان المبارک» در منطقه فاو توسط ارتش عراق و با حمایت بسیار گسترده نیروی هوایی و بمبهای شیمیایی آغاز شد. فرماندهان سپاه پاسداران که زیر شدیدترین آتش عراقیها قرار گرفته بودند، از نیروی هوایی ارتش، درخواست کمک فوری نمودند. در پاسخ، فرمانده وقت پایگاه ششم بوشهر، سرهنگ خلبان علیرضا یاسینی، دسته‏های پروازی فانتوم را هر 10 دقیقه یکبار به کمک نیروهای پیاده در محاصره افتاده در منطقه فاو می‏فرستاد و خود نیز برای افزایش روحیهء خلبانان، دو پرواز نیز برای بمباران نیروهای پیشروی کنندهء ارتش عراق به سمت فاو انجام داد. سرهنگ یاسینی در بخشی از خاطرهء خود در این باره می‏گوید: «در یکی از این دو پرواز که در منطقهء فاو انجام دادم، برای انهدام انتهای یک ستون زرهی ارتش عراق به پرواز درآمدم. اما هرچه جلوتر می‏رفتم، هنوز از انتهای ستون خبری نبود.»

فاو در عرض 36 ساعت، پس از آنكه 2 سال و 3 ماه در اختيار سپاه پاسداران و نیروهای مردمی قرار داشت، با هجوم دست کم سه لشگر زرهی و مکانیزه بسیار مجهز از تانکهای T-72 عراق و با پشتیبانی هلیکوپترهای سنگین Mi-24 Hind و صدها فروند جنگنده بمب افکن میگ-23، سوخوی-22 و توپولف-22 ظرف 36 ساعت سقوط کرد و چند هزار جوان ایرانی پس از محاصرهء کامل شهر، کشته شدند. اما موقعيت برتر نظامي عراق به دليل خريد انبوه تجهيزات و تغيير شيوهء رزم امكان پذير گردید. نيروهاي مسلح عراق، در نتيجهء فروش انبوه جنگ افزارهای ساخت شوروي و فرانسه، در مدتي كمتر از دو سال، سيستمهاي تسليحاتي خود را به بيشتر از 40% افزايش دادند. ارتش عراق در شرف بازپس‏گيري فاو در آپریل 1988، دست کم حدود 5000 تانك، 720 هواپيماي جنگي آماده و 420 هليكوپتر جنگی در اختيار داشت. اين سپاه بسیار بزرگ و توانمند، با حداقل 300 موشك زمين به زمين اسكاد بي و اسکاد سی و مقادير بسیار زيادي از انواع سلاحهای شيميايي تكميل مي‎شد. عراق با کمک دلارهای نفتی کشورهای مسلمان، نيروهاي زميني خود را از 26 لشگر در سال 1986 به 50 لشگر بسيار مجهز در سال 1988 رسانده بود.

با سقوط فاو، تمامی نشانه‏ها، دال بر ناتوانی ایران برای مقابله با ارتش عراق بود. همزمان با عملیات بازپسگیری فاو، نیروی هوایی عراق مبادرت به بمباران سنگین تأسیسات نفتی ایران با استفادهء بسیار گسترده از تعداد زیادی جنگنده بمب افکن نمود و همزمان در جبهه‏ای دیگر، نبردهای هوا به هوا با فانتومها و تامکتهای ایران را شدت بخشید. در جریان نبردهای فروردین و اردیبهشت 1367، چندین فروند Mirage F1-EQ5/6 ، MiG-23BN و Su-22 توسط فانتومهای ایران سرنگون شدند. چندین درگیری نیز با هواپیماهای ضربتی پشتیبانی نزدیک هوایی عراق از نوع سوخوی Su-25 روی داد که دست کم یک فروند از این هواپیماها در منطقه غرب، هدف قرار گرفت و سرنگون شد.

به تاریخ 24 خرداد 1367، هشت فروند فانتوم F-4E که برای بمباران نیروهای حمله‏ور عراقی در منطقه شلمچه برخاسته بودند تا مانع سقوط خرمشهر شوند، با چند جنگنده عراقی درگیر شدند. در این درگیری، یک فروند میگ-23 در آسمان شلمچه توسط سروان خلبان سالاریه هدف قرار گرفت و سرنگون شد. لحظاتی بعد، هواپیمای وی نیز هدف قرار گرفته و سالاریه به شهادت رسید.

خلبانان شهید: عباس اکبری – مهدی ذوقی
به تاریخ 19 جولای 1988، دو فروند اف-14 تامکت به خلبانی سرهنگ رضا نظام آبادی (RIO ناشناس) به عنوان شماره یک و سرگرد حسن هرندی با کمک ستوانیکم محمد روستا به عنوان شماره 2 مشغول گشت هوایی بر فراز آبادان می‏شوند. ناگهان چهار فروند جنگنده Mirage F1-EQ6 عراقی به صورت غیرمحسوس به آنها نزدیک شده و با استفاده از موشکهای مجيك ماترا R-550 هر دو تامکت F-14A ایرانی را هدف قرار داده و سرنگون می‏کنند. هر چهار خدمه با استفاده از صندلی‏پران اجکت کرده و سالم به زمین می‏رسند. تیم رسکیو نیروی هوایی مامور می‏شود تا این چهار تن را زنده و سالم به پایگاهشان بازگرداند. جهت پشتیبانی هوایی هلیکوپترهای بل214 تیم رسکیو، یک جنگنده فانتوم F-4E به خلبانی عباس اکبری و مهدی ذوقی از پایگاه ششم در بوشهر به هوا بلند می‏شود. ماموریت، ایجاد پوشش هوایی و همچنین یافتن محل دقیق سقوط تامکتهاست تا هلیکوپترهای نجات بتوانند سالم به عقب بازگردند. اما فانتوم یاد شده که بر روی منطقه شلمچه عراق با رشادت به کارزار نابرابر با میراژهای عراقی رفته بود، هدف چند موشک هوا به هوا قرار می‏گیرد و هر دو خدمه بدون اینکه فرصت اجکت یابند، به شهادت می‏رسند. بقایایی از پیکر این شهدای گرانقدر، سالها بعد به خانه پدری باز می‏گردد.

در صبح روز 27 تیر 1367، یعنی روز پذیرش قطعنامه 598 توسط جمهوری اسلامی که به ناچار و از ترس حملات روزافزون ارتش عراق و احتمال سقوط حکومت اسلامی صورت گرفت، دو فروند جنگنده F-14A در منطقه آبادان هدف موشکهای ماژیک R-550 چهار جنگنده میراژ اف-1 نیروی هوایی عراق قرار گرفتند و سرنگون شدند. به دنبال آن، به یک فروند F-4E مأموریت داده شد که برای جستجوی محل دقیق سقوط دو تامکت یاد شده مشغول گشتزنی شود. متأسفانه لحظاتی بعد، فانتوم یاد شده توسط موشکهای مدرن هوا به هوای Super 530D جنگنده‏های میراژ اف-1 عراقی هدف قرار گرفت و هر دو خلبان فانتوم، به شهادت رسیدند. همان روز، در پایگاه ششم بوشهر، برای انتقام خون همرزمان خود در جریان فانتوم سرنگون شده، چندین فانتوم F-4E به عمق خاک عراق در بغداد و کرکوک حمله کردند و به بعثی‏ها نشان دادند که فانتومها هنوز کاملن اثرگذارند و هرجا اراده کنند، هدفشان را منهدم خواهند ساخت.

ادامه دارد.